TIST Kenya Newsletter - January 2010

Newsletter PDF (Large File!)
Newsletter Content

MAZINGIRA BORA An Environmental, Sustainable Development and Community Forestry Program. 

The International Small Group and Tree Planting Program (TIST) NOT FOR SALE www.tist.org 

ENGLISH VERSION Riparian / Indigenous Champions in a Group photo at GitoroConference Center during a recent seminar. January - March 2010 Newsletter ü Why join a cluster? ü Cluster Multiplication ü Indigenous trees of the month Inside this Newsletter …… TIST Values: We are Honest. We are Accurate. We are Mutually Accountable. We are Transparent. We are servant to each other. To submit your Small Groups articles or to advertise in this publication contact; TIST Kenya-0722-846501 martinweru@tist.org. - Field Offices Staffs in Narumoro, Lamulia, Ntugi, Kinyaritha, Chugu, Wendo and Kirimara. - TSE Laikipia West - 0724 - 255 369 - TSE Nyahururu - 0722 - 477 321 - TSE Wiyumiririe - 0724 -365 431 - TSE Timau - 0725 - 527 831 - TSE Imenti North - 0726 - 319 539 - TSE Igembe - 0724 - 625 795 - TSE Tharaka - 0721 - 865 864 - TSE Kirinyaga - 0721 - 719 353 - TSE South Imenti - 0723 - 817 552 www.tist.org P.O Box 1508 Nanyuki, Kenya ENGLISH VERSION 2 Most TIST Small Groups are in a Cluster. The cluster is the center of the Small Group’s TIST experience. It’s where they go for Cluster meetings, training, and getting paid,. Sometimes the clusters are very big — — as many as 200 small groups. Sometimes the clusters are too small — — only 10 or 20 groups. Now we are getting all the clusters to become the “right sized”. A “right sized” cluster is about 400 farmers — — 30 to 50 small groups will at least 100 ha of land to plant trees. All those farmers, and all of the groves in the cluster, need to be in walking distance of a place where they can have monthly cluster meetings and which has good mobile phone coverage. Advantages of being a cluster. When a Small Group is in a Cluster, they have many benefits: 

• It is easy to come for regular Cluster Meetings 

• It is safe and convenient to get paid 

• It is easy to learn Best Practices like Conservation Farming

 • It is convenient to get the Mazingira Bora each month

 • It is easy to participate in new TIST opportunities like improved stove jikos Starting soon there will be even more benefits. Based on the discussions at TIST Seminars over the last three years, it has been determined

 that each Cluster should have the ability to become self-governing. The Cluster will elect Cluster Representatives who will serve for a few months as the administrative team for that cluster. This will mean that many more small group participants have the opportunity to attend TIST Seminars for leadership training, for developing new Best Practices, and for continuing to help organize for TIST success. There will also be Cluster Trainers, Cluster Quantifiers, stove jiko experts, indigenous tree experts and many more opportunities for TIST Participants to develop and use their gifts. Some clusters near forest areas will become Community Forest Associations. Many clusters will start to develop their own businesses and create opportunities for further sustainable economic development. Many Clusters will start doing intensive work along rivers and streams to stop erosion, and to plant indigenous grasses, trees, and shrubs. Next Steps Cluster Representatives from some of the very big clusters have attended two TIST Seminars to discuss how to make sure they are Small Groups got paid, and how to multiply their big cluster into three or five “right sized” clusters. By the middle of April most of these “new” clusters will have

 been formed and will start having their regular cluster meetings. In those cluster meetings you will elect your Cluster Representatives, quantify all your trees, suppose, and conservation farming, organize to make sure you get safe and regular tree payments, and start having new opportunities for programs like TIST’s “Helped To Help” that will be starting soon. If you aren’t sure what cluster you belong to, or if you want to help organize a cluster in your area, call or text 0722 846501 and you will get help to make sure you can join the cluster too. We will look forward to seeing you at the next cluster meeting! Cluster Multiplication: It’s an exciting time to be a part of TIST. Clusters are taking part in many new initiatives to improve the environment and their lives: planting indigenous trees along waterways in their areas, practicing Conservation Farming and monitoring yield improvements, building and using energy saving jikos, and more! Clusters are also taking important steps to organize to become strong. Groups in twentysix clusters have recently received their tree payments. Clusters have elected rotating facilitators who will help them organize to achieve big results. Many clusters are taking steps to multiply. When a cluster multiplies, groups in the cluster decide to form multiple clusters from the original parent cluster. This has several benefits. Because each multiplied cluster is more compact, Small Groups can work and meet together more easily. Small Group members will know their cluster Why join a cluster? ENGLISH VERSION 3 trainers and quantifiers better. Cluster members can take part in exciting new programs, have more opportunities to take on servant leadership roles, have better training and quantification. With clusters, costs are lower so that more money will come to TIST farmers. First, what is a TIST Cluster? A Cluster made up of TIST Small Groups. It is complete when it has: 300-400 TIST farmers within walking distance of each other. At least 100 hectares of land for tree planting baselined. At

 least 200,000 live trees (about 40 groups with 5,000 trees each). Monthly meetings where TIST participants share Best Practices. Excellent education and training for all Small Groups. Accurate and transparent Quantification of the Small Group results. Rotating volunteer Cluster Leadership that provides administration and communication. When a cluster has more than 40 to 50 groups, the cluster should multiply. The best practice steps for cluster multiplication are: In a cluster meeting of the large, pre-multiplication cluster: 1) With the assistance of Cluster Payment Champion team, pay SGs their tree payment 2) Elect cluster representatives. This team should be three people, a leader, a co-leader, and an accountability person. All are volunteers, and should be active SG members. They should be from different parts of the cluster. Twenty-four large clusters now have cluster representative teams. 3) Determine how many clusters the big cluster should multiply into, and which groups should be in each daughter cluster. This should be done by group discussion, and should ensure all groups are within walking distance of a meeting site. 4) Break into groups of multiplied clusters to choose meeting sites and times for each cluster. Determine which of cluster representatives are in each daughter cluster to see need to build capacity. Meeting sites should be on the periphery of the cluster to accommodate growth and recruitment of new TIST groups to the cluster. Record this information. 5) Come back together as the large cluster and announce group meeting times and location. It may be useful to pick different meeting times so that cluster representatives can

 come to support daughter clusters in their first meetings as they organize and elect their own representatives. 6) With the help of an auditor carrying a TIST cyber, using cluster management form, create daughter clusters and move groups to appropriate daughter clusters. In multiplied clusters: 7) Contact an auditor in your area to let them know of the time and place for your cluster meeting. He or she will bring the TIST cyber to your meeting to help you receive and share important information on your cluster, and support you as your cluster builds management capacity. 8) Meet as daughter clusters, with visit from experienced person from parent cluster to help facilitate as necessary. Daughter cluster elects new leadership, determines its tech capacity (trained cluster quantifiers, experienced trainers) to determine needs (people, training, equipment, facilitation). Cluster representatives work with parent and sibling clusters to arrange training from baseline quantifiers and trainers or at seminars. 9) Cluster accountability person nomination and elections should take place within a month leadership initiation so that new accountability person can learn alongside the current accountability person how to carry out their role and how to use the Palm for cluster management. 10) The cluster, with assistance of the cluster representatives, will recruit current groups to take part in new initiatives, recruit new TIST groups using the SG application process, be responsible for recording meeting attendance and cluster progress, coordinating quantification, and helping

 groups to get paid. 11) The next SG payment to be done in multiplied clusters (6 months after first payment), and cluster progress on number of trees, number ENGLISH VERSION 4 of SGs, groups paid, and other metrics will be reported after 90 days. Questions on Cluster representatives: What are the roles and responsibilities of cluster representatives? TIST Cluster Reps are elected volunteers who serve the Small Groups in their cluster by helping them coordinate with each other to create big results on a low budget. They also assist in communication with TIST KE’s main office and provide information on their clusters to create mutual accountability between the clusters and the office. They also serve as examples and help to ensure that TIST clusters are all practicing TIST Values and Best Practices in every activity they undertake. There are three cluster representatives at a time (leader, co-leader, accountability person). Before cluster multiplication, these representatives have a short term (one to three months) as the cluster takes the necessary steps to multiply. In a multiplied cluster, the term of each is 6 months. At the end of 6 months, the leader rotates out, the co-leader becomes leader, the accountability person becomes co-leader, and the newly trained accountability person takes on his or her role). Together, the team is responsible for: -

 Holding monthly cluster meetings and keeping accurate and timely records (including attendance, training topics, documents handed out) - Administering SG payments in an honest and transparent manner and keeping payment records - Ensuring that as SGs submit documents (e.g., GhGs, Forest Plans, monitoring forms) they are registered into the Palm in a timely manner so the SG will be eligible for payment - Filling out monthly reports on the Palm for cluster meetings, expenses, SG payments, and some additional information as required by the program. - Reviewing status reports from the TIST main office for accuracy and planning purposes - Conducting monthly meetings with cluster trainers and quantifiers to organize the work for the following month - Completing a quarterly audit of various aspects of the program in their cluster (tree counts, CF, stoves, nurseries, seed/ stove loan repayments etc.) to ensure honesty and accuracy of the database. - Providing transparent communication to the SG members (both on their status for payments and general Program updates) - Attending periodic seminars with other cluster representatives to discuss progress and share best practices - Managing the cluster membership using the cluster management forms in the Palm and review new Small Group Applications (reviewing applications for new groups, movings SGs to a different cluster as cluster multiply, recommending deletion of inactive or non-existent groups in their cluster). - Call Auditor if a Cluster meeting is rescheduled to avoid waste of time and

 transport money. This helps keep costs low, so more money stays with farmers. What are the roles of Auditors in clusters? Auditors help ensure that we are mutually accountable and we are sharing accurate, honest records. They will conduct regular audits of cluster results (tree counts, small group records and accounts, payments made) and more. Auditors will bring the TIST cyber to cluster meetings to help you receive and share important information on your cluster, and support you as your cluster builds management capacity. What is the role of Small Group members in a cluster? Small Groups play the most important role in TIST and in the cluster! We elect our representatives from ourselves and support representatives in organizing to achieve big results. Together, we make important decisions about our vision for our cluster. We help recruit qualified new groups and teach our neighbors about TIST. We plant trees on our farms, practice CF, follow and develop Best Practices to improve our

 communities, our lives, and fight global climate change. We follow TIST values. ENGLISH VERSION 5 Indigenous trees provide many different benefits. This month, we focus on some indigenous trees that are especially useful for preventing erosion. All throughout Kenya, along rivers and roads and on hillsides, we see soil washing away. This pollutes our water, makes farms less fertile, and can cause large gullies to form. Several species of trees and other plants can be very useful in preventing and controlling erosion. Protect your farm and your environment! Plant some of these useful trees this season! Ask trainers and other Small Groups in your cluster which species are best in your area. Ficus sycamorous (sycamore fig, mukuyu) Note: Ficus sur (cape fig) is also sometimes called mukuyu. Cape fig may grow more easily from seed, and may grow better upland. Ficus sycamorous is a large, savannah tree that often grows along streams and other water. It is especially useful for controlling erosion along waterways. Because it is difficult to grow from seed, it is better to cultivate this tree from cuttings made from either hardwood or softwood. To be sure that you have diverse trees, it is best to make cuttings from several parent trees. Cuttings should first be planted in the nursery to induce rooting and then planted out in the field. It is best to protect young plants from cold and browsing animals until they reach a height of 1 m or more. Since the tree crown spreads far, it is best to plant with extra space between trees. Uses: Sycamore fig is valued for its fruit, which is enjoyed by people and by wildlife. Leaves are good fodder, and the timber from the tree is light and tough, useful for

 beehives, carvings, and doors. In addition to being useful for stabilizing riverbanks, this tree provides good shade and is good to intercrop with bananas. Leaves allowed to remain on the soil below the tree improve soil nutrients, improves water infiltration rate and water-holding capacity of the soil. Other fig species may also be very useful for controlling erosion. Syzygium guineense, waterberry, mukoe, muriru Syzygium guineense is an evergreen, water-loving tree that grows well along streams and rivers. It helps stabilize river banks, and provides edible fruit, and wood that is good for poles, posts, and construction. It is easy to grow from seed, but may be better to sow directly since it may transplant poorly. Because seeds store poorly, it is important to plant seeds immediately after collecting fruit. Seedlings are sensitive to drying out. Dodonaea angustifolia, sand olive, mkaa-pwani In dry, rocky areas with a lot of erosion, Dodonea can bind soil to conserve land. It also provides many other benefits. The species is good for honey production, and its wood is good for tool handles, poles, and making charcoal. The tree has glossy leaves and gray, peeling bark. It is fast growing and hardy. There is no need to pre-treat seeds, and 30-70% germaination rate is expected for seeds in good condition. TIST members plant indigenous trees to preserve their soil TIST members value their local environment and enjoy helping the whole world solve Climate Change. We have been planting trees to clean the air and improve the soil for over 10 years. In Kenya, we are now launching an additional treeplanting program that will have a powerful ability to help conserve our soil, our waterways and also improve the quality of the water. TIST Small Groups in Riparian areas (areas near a waterway) who plant indigenous

 trees to help preserve the area and reduce erosion caused by runoff and flooding will receive an additional 1 /= per live tree. Major waterways that will be improved by this initiative include: Sirimon River, Burguret, Tigithi, Kinyaritha, Mariara, Mara, Thanatu, Muruku, Kirugwa, Nyamidi, and Gakuru. The incentive to plant indigenous trees in these riparian areas will be 1 /= per indigenous tree planted in approved groves. This is in addition to the standard 1.5 /= tree incentive. Additionally, for participating groups, there will be an incentive for indigenous seedlings in TIST Small Group nurseries. The incentive will be .3 /= for each indigenous seedling quantified. Indigenous trees of the month: ENGLISH VERSION 6 It is important that TIST members understand that indigenous trees are not any more valuable for the carbon market. This program is possible because TIST received grant money to pay for the initiative. The program will continue as long as we have the grant support, but is not part of the regular tree stipend for carbon. Small group members will be required to follow TIST best practices in riparian areas for the groves to qualify. This means: 

• Do not cut down or clear existing indigenous trees, plants or ground cover. 

• No farming within 30 meters of the waterway (government policy) 

• No eucalyptus planted within 100 meters of a waterway (government policy) The groves may be existing groves, or new groves. Groves must have: · Land within 100 meters of the rivers listed above, or land where runoff flows directly into those rivers · No eucalyptus planted within 100 meters of the waterway, and no more then 5% of the trees in the grove can be

 eucalyptus · Over 30% of the grove must be planted with indigenous trees Eligible Small Groups: Small groups along these rivers that want to participate in the program should ask TIST representatives at their cluster for an application or you can text or call 0722 846501to find out if your Small Group can join. On the application, please list all qualifying groves for your Small Group. Groups that apply and qualify will be registered for the program and quantified as necessary. “Helped to Help” TIST KE Pilot Program Description TIST Participants at a Seminar in Gitoro Conference Centre on February 19th, 2010 developed the idea of a “TIST Helped to Help” Program to encourage farmers to try new best practices and, after successful efforts, to then encourage others to try the now ‘proven’ best practice. The goal of the “TIST H2H” Program is to spread “best practices’ to a wide number of farmers with low administrative costs and high accountability and transparency. The 6 Month H2H Conservation Farming Pilot Program: TIST Field Office and TSE Cluster Trainers and Quantifiers, and Cluster Representatives who are active Small Group members, have demonstrated their voluntary leadership, servanthood, and commitment to the TIST Values will be eligible for participation (“H2H Pioneers”). The initial “Helped to Help” (H2H) Conservation Farming

 Program will be a ‘gift’ of 4 kg of Certified Seed to TIST “H2H Pioneers” who meet the following criteria: 1) Have demonstrated to at least 3 other H2H Pioneers that they have a CF plot already prepared (dug and mulched) to properly plant the 4 kg of seed and those witnesses will provide a written statement to the H2H coordinator; 2) Have signed the “H2H Agreement” stating that if they get a crop from the certified seed, they will provide 20 kg of Certified seed to 5 other future TIST H2H Participants within 30 days of their harvest. If they do not get a crop due to drought, disease, etc., they will have no further obligation. 3) Have agreed to keep accurate records of their crop harvest, post-harvest sales, their gift of 4 kg to each of 5 future H2H participants, and to train the 5 future H2H participants in CF and proper post-harvest practices. The H2H Conservation Farming Program will be reviewed in September, 2010, to determine if it should be continued, or expanded. The 12 Month H2H Stove Pilot Program: A similar Pilot Program will be developed for improved stoves. The same H2H Pioneers will qualify for a free stove, and will agree to give or build an improved stove to another TIST Participant after 9 months and another one after 18 months of successful operation of their stove. Farmers whose stoves show no fuel or health improvement will not need to give or build additional stoves. H2H Pioneers will sign agreements on record-keeping and other responsibilities. The H2H Stove Program will be reviewed before March, 2010 to determine if it should be continued or expanded. MAZINGIRA BORA An Environmental, Sustainable Development and Community Forestry Program. The International Small Group and Tree Planting Program (TIST) NOT FOR SALE www.tist.org KIMERU VERSION January - March 2010 Newsletter Ndene ya gazeti iji ….........… TIST Values: 1. Turi etikua. 2. Turi antu ba uuma bugwa. 3. Turi antu ba weru. 4. Turi atethaniria. 5. Turi amenyaniiri. ü Niki ubati gutonya kiri cluster? ü Kwongeera cluster. ü Miti ya gintwire ya mweri To submit your Small Groups articles or to advertise in this

 publication contact; TIST Kenya-0722-846501 martinweru@tist.org. - Field Offices Staffs in Narumoro, Lamulia, Ntugi, Kinyaritha, Chugu, Wendo and Kirimara. - TSE Laikipia West - 0724 - 255 369 - TSE Nyahururu - 0722 - 477 321 - TSE Wiyumiririe - 0724 -365 431 - TSE Timau - 0725 - 527 831 - TSE Imenti North - 0726 - 319 539 - TSE Igembe - 0724 - 625 795 - TSE Tharaka - 0721 - 865 864 - TSE Kirinyaga - 0721 - 719 353 - TSE South Imenti - 0723 - 817 552 www.tist.org P.O Box 1508 Nanyuki, Kenya Riparian / Indigenous Champions maari seminar GitoroConference Center KIMERU VERSION 2 Ikundi bibinini bia TIST biria bingi biri ndene ya cluster.cluter ni gintu kiria kiri gatigati ka mantu jamega ja TIST jaria jakinyagira ikundi bibinini.Ni aria betaga micemanio ya cluster,moritani na kuriwa.Rimwe na rimwe cluster niciithagirwa cinenei mono-ciri na mwanka ikundi 200.Rigi cluster niciithagirwa cinyii mono-ciri na mwanka ikundi 10-20.Nandi nitukuthithia cluster ciithira cirri na namba ya ikundi ing’anirite. Cluster ing’anirite ina arimi o magna janabibi ni ikundi bibnini 30-50 biri na munda jutilinyia nkuruki ya 100ha juteguri jwa kuanda miti.Arimi bau bonthe ona munda iu ya miti ndene ya clusternibakwendeka bari akui(aria gwitika na maguru) na antu aria guteguri kwa kuthithagia micemanio ya cluster ya omweri na antu

 aria thimu ikombika gutumirika. Mawega ja kwithira uri ndene ya TIST Riria gikundi gikinini gia TIST kithagirwa kiri ndene ya cluster, nikionaga mantu jamega jaja: 

• Ngugi ya kwija micemanio ya cluster niyuthaga

 • Kuria gwa ikundi nikuthaga na gukaa gukwega nkuruki 

• Kugaana mitire imiega ta urimi bubwega nikuuthaga 

• Kugaana gazeti cia MAzingira Bora nikuthaga

 • Gutonya na kumenya mantu jegie mantu jameru ja TIST nikuuthaga Kwambiria rua mono gukethirwa kwina kinya mantu jangi jamega nkuruki. Kuthingatana na mantu jariajarairua kiri seminar cia TIST miaka iu ithatu ithiri,nigwitikaniritue ati cluster niibati kuewa watho bwa guciatha. Cluster ikaithurira baria bakamirungamirira mieri imikai bari atongeria. Guku nikuga amema ba ikundi bibingi bakona twanya twa gwita semina cia TIST ciegie utongerianikenda betikaniriria mitire iria miega buru ya kuthithia mantu mwanya mwanya na kinya batetherie kubanga mantu jamega nkuruki nikenda TIST inenea na itethia antu babaingi nkuruki Gukethira kuri naq kinya aritani, atari miti, baria bakathithagia mariko, baria bagatethia mantune ja mitikiri cluster na twanta tutwingi nkuruki turia tugatethia amemba batumira taranta ciao bubwega. Cluster imwe iria ciri akui na miitu ikaa Community Forest Associations. Cluster inyingi ikambiria kuthithia ngugi ciao bongwa na kuthithia twanya twa witi na mbele kibiashara buria Niki ubati gutonya kiri cluster? bugatethia.Cluster inyingi ikambiria kuthithia ngugi

 inyingi mono akui na nduuji kunyiyia gukamatwa kwa muthetu na kunda mathaka, miti na nyaki cia gintwire. Matagaria. Atongaria ba cluster cimwe iria nene mono nibombite gwita semina ijiri cia TIST kugaana mantu jegie uria ikundi bibinini bikariwa mbeca cia miti bwega na uria cluster imwe iu nene burucikagawa cie ijiri kana ithatu cing’anirite. Gatigati ka April iji cluster iu njeru iria nyingi ikethirwa cikuthithua na cikambiria gucemanagia o mweri. Kiri micemanio iu ya cluster bukathuura atongeria ba cluster, bugatarithia miti yenu yonthe na urimiu bubwega, buthuranire uria bukariwa mbeca bwega na kurio na bwambirie gutonya kiri mantu jameru ja TIST ta mubango jwa « Tethua Utethanie » juria jukambiria rua mono. Kethira utiji bwega uri wa cluster iriku kana kethira nukwenda gutethia kubangira cluster yaku, ringira kana uandikire 0722846501 na ugatethua gutonya kiri cluster. Tukethirwa tweterete mono gukwona kiri mucemenio juu jungi jwa cluster! Kwongeera cluster. Ni igita ririega na ririthongi mono ria kwithira uri gicunci gia TIST. Cluster nikwona kanya ga gutonya kiri mibango imieru ya kuthongomia narua kubathiurukite na kuthongomia kinya miturire yao: kuanda miti ya gintwire akui na nduuji iria cibathiurukite, gutumira njira ya urimi bubwega, kuthima na kumenya maketha ja mantu jaria ikundi bibinini bikuthithia, gwaka na gutumira mariko ja kunyiyia utumiri bwa nkuu inyingi na jangi jamaingi! Cluster kinya cio nicikujukia matagaria jamega mono kubanga cigia inya. Ikundi kiri cluster mirongo iri na ithanthatu nicirarirwe- rua mono. Cluster

 nicithurite atongeria ba igita ririkai baria bagatethia kuangira maciara jamanene ja ngugi cia cluster. Cluster inyingi niciambiritie kuthithia ingi ineru gukurukira gucigaa. Riria cluster yacigaa, ikundi kiri cluster iu biitikagiria kuthithia cluster inyingi kumania na cluster iu imwe. Bubu bwina mantu jamaingi jamega. Nontu o cluster yonthe iu ithithitue nio inini na igukinyirika, ikundi bibinini nibiitanagiria ngugi na kuuthurana amwe guti na inya. Amemba ba ikundi bibinini bakamenya aritani na Atari miti bwega nkuruki. Bakoomba gutonya kiri mibango imieru, bakoona twanya nkuruki twa gutongeria na twa moritani na gutarirwa miti. KIMERU VERSION 3 Kurina cluster utumiri bwa mbeca bukanyia kenda mbeca inyingi nkuruki cicokera murimi wa TIST. Mwambirio, cluster nimbi? Cluster ithithitue ni ikundi bibinini bia TIST. Yujuri riria iri na:- - Arimi ba TIST 300-400 baria bari akui ( uria gwitika na maguru) - Nkuruki ya munda jwa kuanda miti 2100ha juria juthithiritue baseline - Nkuruki ya miti ngiri Magana jairi(ikundi bibinini mirongo ina,o gikundi kiri na miti ngiri ithano). - Micemanio ya o mweri aria amemba ba TIST bagaanaga mitire iria miega buru ya kuthithia mantu mwanya mwanya. - Uritani na umenyo bubwega buru bwa ikundi bibinini bionthe. - Uteri bubwega na bwa mma bwa maciara na maketha ja mantu jaria ikundi bibinini bikuthithia. - Atongeria ba kuthiururuka ba baguciritira baria baejaga cluster utongeria na umenyithanio. Riria cluster irina ikundi nkuruki mirongo ina gwita itano,cluster iu niibati gucigaa.matagaria jaria mega ja cluster kiri gucigaa ni: Kiri mucemanio jwa cluster iria nene iria ikwenda kuthithia inyingi: 1. Na utethio bwa antu baria batethagiria kuria,ikundi bibinini mbeca cia miti yao. 2. Tareni atongeria ba cluster.Team iji ithire iri na antu

 bathatu;mutongeria,mutetheria wa mutongeria na muntu wa kumenyaga mantu ja cluster.Bonthe nibaguciritira na nomwanka bethire bari amemba babariku ba ikundi bibinini.Bethirwe bari ba kuuma kona mwanya cia cluster.Cluster mirongo irii na inya inene nandi cirri na atongeria ba cluster. 3. Menyeni ni cluster ing’ana cluster iu nene iati kugaanua na ni ikundi biriku bibati kwithira biri krir cluster iriku.Bubu buthithue gukurukira kugaana kiri ikundi na ati ikundi biu binini biria biri akui na antu a mucemanioaria gwitika na maguru. 4. Iteni kiri ikundi bia o cluster(iu nini) nikenda buumba gutaara aria bugatirimanira na igita ria gutirimana.Menyeni ni mutongeria uriku uri kiri cluster iriku kiri baria butarire nikenda bumenya niatia o-cluster igatethua. Antu a gutirimana kwithire kuri gatigati ka cluster nikenda cluster yumba kwarama na ikundi bibioeru bia TIST biumba gutonya kiri cluster. Andikeni mantu jaja 5. Ijeni amwe ta cluster iria nene na buuge igita ria micemanio na naria bugacemaniria. Bukethirwa buri bwa gitumi mono kethira bukethirwa burin a thaa cia mucemanio mwanya mwanya nikenda atyongeria ba cluster bakomba kwija kugwata mbaru cluster iji nini mucemanione juju mbele ya bacibanga na bataara atongeria bao. 6. Na utethio bwa mutegi ngugi wa cluster uria akethira akamatite computa ya TIST, bugitumagira fomu ya kubanga cluster, thithieni cluster inini na bwikire ikundi kiri cluster iria ibatiri. Ndene ya

 cluster iu njeru. 7. Aria na mutegi ngugi umwe uria uri akui nikenda umwira igita na aria mucemanio jukathithua. Uju akaleta cyba ya TIST mucemanione kubutetheria gukinyirwa na gutuma mantu jegie cluster yenu na abutethie gwikira inya utongeria bwa cluster. 8. Cemanieni ta cluster inini injeru buriungiri ni mtu uria uri na umenyo bubwingi kuuma kiri cluster iria nene nikenda omba gutethia gutongeria uria gukwendeka. Cluster iu njeru itare utongeria, imenye irienda Atari miti na aritani babakuru bang’ana na imenye jaria jakwendeka(antu, moritani, into bia gutumira, utongeria micemanione). Atongeria ba cluster barite ngugi na cluster inene na inini kubanga mantu ja uritani kuuma kiri Atari miti(baseline) na aritani kana kiri semina. 9. Antu baria bakwenda kumenyeera mantu ja cluster baejanwe na umwe athurwe mbele ya mweri jumwe juthira, bubu bugatethia kenda uju akarita ngugi amwe na umukuru nikenda athoma kumania nawe mantu jegie ngugi yawe na uria agatumira palm kiri mantu ja cluster. 10. Cluster igitethagirua ni atongeria ba cluster bakatonyithia ikundi kiri mibango iria mieru, nbatonyithie ikundi bibieru ndene ya TIST bagitumagira njira injeru ya kujuriria fomu cia kuromba gutonya, bageeka rekondi ya antu baria bejaga o mucemanio na witi na mbele bwa cluster, gutetheria uteri miti na kuriwa kwa ikundi bibinini. 11. Kiri mucemanio jwa kuriwa jou jungi ndene ya cluster iji njeru( mieri itantatu kuuma kiri iria ria mbele), na aria cluster ikinyite mantune ja namba ya miti, ikundi bibinini, ikundi biria bijukitie mbeca na mantu jangi jakaganwa ntuku mirongo kenda ciathira. KIMERU VERSION 4 Ni mantu jariku atongeria ba cluster babati kuthithia? Atongeria ba

 cluster ba TIST ni aciejani bathuri baria baritagira ikundi bibinini ngugi ndene ya cluster ciao gukurukira kubatethia gukaranira nikenda bathithia mantu jamanene batumirite mbeca inini. Nibatethagia kinya kiri kwaraniria na ofisi inene ya TIST na kubaa mantu jegie cluster ciao nikenda bathithia kumenyanira na gwitikania gatigati ga cluster na ofisi. Nibatumagirwa kinya kua mung’uanano jumwega na bagatetheria kumenyera ati cluster cia TIST cionthe nici kuthingata mantu jaria TIST ikirite na kuthingata mitire iria miega buru ya kuthithia mantu jaria jonthe bathithagia. Kuri na atongeria/ arungamiri bathatu ba cluster o igita rimwe. (mutongeria, mutetheria wa mutongeria na muntu wa kumenyeera rekondi cia cluster). Mbele ya kugaana gwa cluster, atongeria baba nib a igita ririkai (mieri iri gwita ithatu). O uria cluster ikujukia matagaria kwigaa nou o cluster iu nini ikajukia o mutongeria mieri itantatu. Mieri itantatu yathira, mutongeria akauma, mutetheria wa mutongeria akaa mutongeria. Mumenyeeria wa rekondi cia cluster akaa mutetheria wa mutongeria na mtu ungi umweru akaritanwa umenyeeri bwa rekondi nawe akaambiria ngugi iu. Amwe atongeria baba nibathithagia mantu jaja:- - Kuthithia micemanio ya cluster ya o mweri na gwika rekondi cia mma na o-igita(kinya namba ya antu baria bari mucemanione, mantu jaria jakaritanwa, into biria biejanagwa ta gazeti, na fom cia GhG). - Kuria ikundi bibinini na njira iria ikwoneka ni intheru nay a mma na gwika rekondi cia kuria. - Kumenyeera ati ikundi bibinini ni bicokagia fomu iria banenkeri( GhG, forest plan, monitoring form), ati nibekiri kiri komputa igita ririo nikenda ikundi bibi biomba kuriwa - Kujuria ripoti cia o mwerndene ya palm cia micemanio ya cluster, utumiri bwa mbeca, kuriwa kwa ikundi bibinini na mantu jangi jaria jakendekana ni muradi. - Gutega ripoti cia witi na mbele bwa cluster kuuma kiri ofisi inene ya TIST nikenda ripoti ciithirwa cirri cia mma na cia uria kuri bungwa. - Kuthithia micemanio ya mweri ya cluster na aritani na Atari miti ba cluster nikenda bomba kubangira mweri juria juri mbele. - Kuthithia utegi bwa ngugi cionthe cia cluster bwa o mieri ithatu (utari miti, urimi bubwega, mariko, minanda, kuria mukobo jwa mbeu na mariko) nikenda umma bwa mantu jaria jekiri kiri komputa bumenyeka. - Kwira amemba ba ikundi bibinini mantu jaria jario igita rionthe (jegie aria cluster

 ikinyite na mantu jameru kiri muradi). - ]gwita semina igita o igita na atongeria bangi ba cluster nikenda bariria witi na mbele bwa cluster na kugaanamitire imieru imiega. - Kubangira mantu ja gutonya kwa ikundi bibinini kiri cluster bagitumagira fomu cia kuthithia uju iria cikethirwa cirri ndene ya Palm na gutega fomu cia ikundi biria biujuriritie kuromba gutonya kiri TIST. (gutega fomu cia kuromba gutonya kiri TIST, gwita na gwikia ikundi bibinini kuuma kiri cluster inene gwita kiri inini cluster yagaana, kuuga ni ikundi biriku bitiritaga ngugi kana bitio kiri cluster yao). - Ringira mutegi ngugi riria mucemanio jwa cluster jwacinci tariki nikenda atirenyangie kanya na thaa ciawe. Bubu bugatethia kunyiyia utumiri bwa mbeca nikenda mbeca inyingi nkuruki cikara kiri murimi. Ngugi ya ategi ngugi kiri cluster niriku? Ategi ngugi nibatethagia kumenyeera ati turi amenyaniriri na nitukugaana rekondi cia mma na iria irio. Bagatega ngugi cia cluster o igita o igita (uteri miti, rekondi cia ikundi bibinini na utumiri bwa mbeca, kuriwa kwa ikundi bibinini) na jangi. Atari miti bakaleta cyba ya TIST kiri micemanio ya cluster kenda batetheria gukinyirwa na kugaana mantu jaria jari ja bata jegie cluster yaku na babutethia o uria cluster ikuthithia utongeria. Nimbi ngugi ya amemba ba ikundi bibinini ndene ya cluster? Ikundi bibinini nibithithagia mantu jaria jari na gitumi buru ndene ya TIST na ndene ya cluster! Tuthuuraga atongeria betu kumania natwi twingwa na atetheria ba cluster tukibangira kwona maketha jamaingi. Amwe, nitujukagia matagaria jari na bata mono kiri kioneki kia cluster. Nitutethagia gutonyithia ikundi bibieru biria biujuritie mantu jaria jabatiri na kuritana aturi mantu jegie TIST. Nituandaga miti ndene ya miunda yetu, tugatumira urimi bubwega, tukathingata na kuthithia mitire iria miega nikenda tuthongomia ntuura cietu nkuruki, motuuro jetu na turua na kugaruka kwa rera. Nituthingataga mantu jaria jekiritwe ni TIST. KIMERU VERSION 5 Miti ya gintwire iri baita inyingi mwanya mwanya. Mweri juju tugategera miti imwe ya gintwire iria mono itethagia kunyiyia ukamati bwa muthetu. Kunthe Kenya akui na miuro ya nduuji na njira na marimene, nitwonaga muthetu jugikamatwa. Juju nijuthukagia nduuji cietu, unoru bwa munda bukanyia, na mitaro iminene. Miti ya mithemba imingi na kinya imera bingi biomba gutethia kunyiyia

 na kuthiria gukamatwa kwa muthetu. Menyeera munda na naria gukuthiurukite! Anda imwe ya miti iria igatethia mbura iji! Uria aritani na ikundi bingi bibinini miti iria miega buru Ficus sycamorous (sycamore fig, mukuyu) Menya: ficus sur (cape fig) kinya ju nijwitagwa mukuyu rimwe na rimwe. Cape fig nijukurangaga na uuthu kuuma kiri mbegu na nijukuraga bwega nkuruki guntu kuri iguru akui na marima. Ficus sycamorous ni muti jumunene jwa savannah juria mono juumaga akui na nduuji. Ni jumwega mono kiri kunyiyia gukamatwa kwa muthetu akui na nduuji. Nontu ni bubumu muti juju kuuma kiri mpindi, ni bwega nkuruki kujuanda kumania na kugita gicunci kuuma kiri miti imiumu kana imioro. Kenda withira uri na miti mwanya mwanya ni bwega kugita icunci kuuma kiri miti imingi. Icunce bibi bigiti mwambirio biandwe ndene ya munanda nikenda miri iuma riu ikamatwe ikue mundene. Ni bwega buru kumenyeera imera bibinini kumani na mpio na ndithia mwanka bigakinya uraja bwa meter imwe kana nkuruki. Nontu maangi ja muti juju nijamarie ni bwega gutarania miti bwega. Uria jutumagirwa. Sycamore fig ni muti jutiitwe mono niuntu bwa matunda jaju jaria jendetwe ni antu na nyomoo cia kithaka mono. Mathangu ni irio bia ndiithia bibiega na mpao ciaju ni imbuthu na ciri na inya iria cibui cia maugu, na milango. Kwongera kiri utethio bwa muti juju bwa kurikia nthiguru akui na nduuji, muti juju nijuejanaga kirundu gikiega na ijuui jwa kuandaniria na marigu. Mathangu jatigwa jakara muthetune rungu rwa muti, nijatethagia kunoria

 muthetu, ruuji rurwingi gutonya nthi na kuumba kwa muthetu gukara na ruuji igita ririraja. Mithemba ingi ya muti jwa mukuyu kinya yo ina ngugi mono kiri kurigiria gukamatwa kwa muthetu. Syzigium guineense, water berry, mukoe, muriru. Juju ni muti juturaga juribite na jwendete ruuji. Jukuraga bwega akui na nduuji inini kana inene. Nijutethagia kugwatanithia muthetu reterene rwa miuro na kuejana matunda jarijawa ni antu na kinya makingi ja gwaka. Ni bubuuthu kuanda kuuma kiri mpindi, indi rimwe ni bubwega nkuruki kuanda mundene nontu jwakamatwa kuuma kiri munanda itibua. Nuntu mbeu ya mpindi niumangaga ni bwega kuanda mbeu wauma orio kumioja. Imera riria binyii nibiumangaga mono. Dodonaea angustifolia, sand olive, mkaapwani. Kiri guntu gukuumo kuri na maiga muthetu jumwingi nijukamatagwa. Muti juju jwomba kugwata muthetu bwega. Nijutethagia mantune jangi. Muthemba juju ni jumwega jwa kuthithia naicu na mpao ciaju ni injega cia kuthithia itumbi bia into, ikingi na makara. Muti juju juri na mathangu jamoro na macau jagukukanga. Nijukurangaga na nijumuumu. Guti na gitumi gia kuthuranira mbeu na mbeu niumangaga (30-70%) Amemba ba TIST nibaandaga miti ya gintwire kumenyeera muthetu. Amemba ba TIST nibekirite naria kubathiurukite na nibagwiragua gutethia nthiguru kuthiia thina ya kugaruka kwa rera. Nituturaga kuanda miti kuthambia ruugo na kuthongomia muthetu miaka nkuruki ya ikumi. Ndene ya Kenya nitukwongera mubango jungi jwa uandi miti juria jukathira juri na inya ya gutethiakumenyeera muthetu, miuro ya nduuji cietu na kumenyeera kinya ruuji rungwa. Ikundi bibinini bia TIST

 biria biri akui na nduuji baria baandaga miti ya gintwire nibatethagia kurigiria na kunyiyia gukamatwa kwa muthetu ni muguo na ruuji rurwingi na bakaewa mpongeri ya shilingi imwe o kiri muti. Nduuji iria monomno igatethua ni mubango juju ni sirimon, Burguret, Tigithi, Kinyaritha, Mariara, Maara, Thanatu, Muruku, Kirugua, nyamidi na Gakuru. Gintu kiria gigatuma antu baanda miti ya gintwire akui na nduuji ni o muti jukongerwa shilingi juria juandi naria witikiritue. Iji ni mpongeri kiri shilingi na cumuni iria iriagwa kawaida. Kuongera jau, ikundi biria bikethirwa biri mubangone juju bikongerwa marii ja miti ya gintwire iria iri munandene. Bakongerwa 0.3/= kiri o muti juria jugatarwa. Kuri na gitumi amemba ba TIST kumenya ati miti ya gintirwe teka iri na bata nkuruki ya miti Miti ya gintwire ya mweri. KIMERU VERSION 6 ingi ndene ya thoko ya ruugo. Mubango juju nijukumbika ni untu TIST nietwe mbecacia kujuriira. Mubango juju jukenderea mwanka riria tugatiga kuewa mbeca iji, indi ni imwe cia mbeca iria ciumaga thokone ya ruugo. Amemba ba ikundi bibinini bakendeka kuthingata mitire imiega ya TIST akui na nduuji nikenda miunda yao yuumba gutonya mubangone juju. Uju ni kuuga: - Ukagita kana urita miti na imera bia gintwire iria ituuraga o - Ukaanda irio mwanka meter 30 akui na ruuji (bukurukitiue ni thirikari) - Ukaanda mibao kuuma meter 100 gwita kiri ruuji(bukurukitue ni thirikari. Miunda iu no ithirwe iri miunda itwire gutarirwa miti kana imieru. Munda no mwanka: - Jwithire juri nthiguru ya meter 100 akui na rumwe rwa nduuji iria cikuejani au mbele, kana munda juria muguo jwaju jutonyaga ruujine orio. - Guti mibao yaandi meter 100 akui na ruuji na ti nkuruki ya mibao itano kiri miti igana ndene ya muunda juu iri mibao - Nkuruki ya miti mirongo ithatu kiri igana

 ithirwe iri miti ya gintwire. Ikundi bibinini biria biumba gutonya mubangone juju Ikund bibinini biria biri akui na miuro iji biria bikwenda gutonya mubangone juju ni babati kwaria na umwe wa mutongeria wa cluster yao nikenda baewa fomu ya kuromba gutonya kana no uandikire kana ukaringira 0722846501 kenda umenya kethira gikundi giaku no gitonye. Kiri fomu iu ya kuromba gutonya, andika miunda tonthe iria ikubua gutonya kiri mubango juju ndene ya gikundi giaku. Ikundi biria bikajukua bikaandikithua na gutarirwa miti iu. Tethua utethie Mubango jwa kwambiria jwa Kenya. Amemba ba TIST ndene ya semina ya TIST iria yari tariki ikumi na kenda mweri jwa iiri mwaka juju nibaretere ithuganio ria mubango jwa gutethua nagwe ugatethia ndene ya TIST nikenda jwikira arimi mwoyo jwa gutumira mitire iria miega buru na jwathithia uju, jutethia arimi gwitikiria gutumira mitire iu nontu nibonete igita ngugi. Yelekerio ria mubango juju jwa H2H ni gutambia mitire iji miega buru ya kuthithie mantu kiri antu babaingi tugitumagiira mbeca inini na uthingati bwa iguru na weru. Mubango jwa mieri itantatu jwa urimi bubwega na tethua utethie. Aritani na Atari miti ba ofisi cia field office na TSE na arungamiri ba clusterni amemba ba ikundi bibinini baria bonekanaga ngugine cionthe cia ikundi bibinini na nibonanitia utongeria bwa guciritira, utumikiri bwa bangi na wendo bwa guciritira kuthingata mantu jaria jekiritwe ni TIST bakethirwa bari na twanya twa gutonya kiri mubango juju (bambirie mubango juju jwa H2H) Mubango jwa mbele jwa H2H jwa urimi bubwega jukethira juri kiewa gia kilo inya cia mpempe iria itarami kiri amemba ba TIST baria bakwambiria mubango juju nab aria:- 1. Bonanitie kiri nkuruki ya antu bathatu baria bari mubangone juju jwa H2H ati bari na munda jwa urimi bubwega juthuraniritwe (jurimi na jwatandikirwa na mati) nikenda juandwa kilo iu inya cia mbeu na akuji bau baandika na banenkanira ukuji kiri murungamiri wa mubango juu. 2. Bekirite kirore fomu iria ya H2H ya gwitikaniria ati boona maketha kumania na mbeu iu baei, bakanenkanira kilo 20 cia mbeu itarami kiri amemba bangi batano baria bakenderea na mubango juju mbele ya ntuku mirongo ithatu baketha cithara 3. Betikiria gwika rekondi cia mma cia maciara ja imera biao, mbeca iria cionekete wendia maciara jaja, kiewa kiao kia kilo inya kiri o umwe kiri antu batano baria bakendelea na mubango juu jwa H2H na kuritana baba beru mantu jegie urimi bubwega na

 mitire imiega ya kuthithia warikia guketha Mubango juju jwa H2H jwa urimi bubwega jugategerwa mweri jwa septemba mwaka juju nikenda imenyeka kethira nijubati kwenderithua na kuneneua. Mubango jwa mieri ikumi na iiri jwa tethua utethie jwa mariko jwa kuambiria. Mubango jung’uanene na jou jungi jwa mariko jamega nkuruki jukambirua. Antu o bau bakethirwa bakiambagiria mubango jwa urimi bubwega nobo bakaewa mariko utheri na bagetikiria kuejana kana gwakira mumemba ungi riko mieri kenda yathira na ungi mieri ikumi na inana yathira kethira riko rigatumirika uria rikabatethia. Arimi baria mariko jao jatitumira nkuu inini nkuruki kana janyiyia togi iria ikuuma batiendeka baejana mariko kana bakira bangi. Baria bakambiria mubango juju bagekira kirore fomu ya gwitikiria gwika rekondi na mantu jaria jakendeka. Mubango jwa mariko ndene ya Tethua Utethie jugategerwa march, 2010 nikenda imenyeka kethira juendereithue kana juneneue. MAZINGIRA BORA An Environmental, Sustainable Development and Community Forestry Program. The International Small Group and Tree Planting Program (TIST) NOT FOR SALE www.tist.org KIKUYU VERSION January - March 2010 Newsletter Maria mari thiini wa gazeti ino …… To submit your Small Groups articles or to advertise in this publication contact; TIST Kenya-0722-846501 martinweru@tist.org. - Field Offices Staffs in Narumoro, Lamulia, Ntugi, Kinyaritha, Chugu, Wendo and Kirimara. - TSE Laikipia West - 0724 - 255 369 - TSE Nyahururu - 0722 - 477 321 - TSE Wiyumiririe - 0724 -365 431 - TSE Timau - 0725 - 527 831 - TSE Imenti North - 0726 - 319 539 - TSE Igembe - 0724 - 625 795 - TSE Tharaka - 0721 - 865 864 - TSE Kirinyaga - 0721 - 719 353 - TSE South Imenti - 0723 - 817 552 www.tist.org P.O Box 1508 Nanyuki, Kenya TIST Values: 1) Turi eehokeku .2) Ithui turi andu a uria kuri. 3) Turi andu autheri. 4) Turi atungataniri.5) Turi a and aigiririku. Wega wakorwo uri thiinii wa Cluster Kuongerereka kwa clusters Miti ya kinduire ya mweri uyu Riparian / Indigenous Champions maari seminar GitoroConference Center KIKUYU VERSION 2 Ikundi nyingi cia TIST iri thi-ini wa Cluster. Cluster ni mungano wa ikundi nini. Nikuo uthiaga micemanio ya ya ikundi, githomo na kuamukira marihi. Kuri Cluster ikoretwo na uuingi munenw wa ikundi thiinii wa cio, ta ikundi 200. Na cluster ingi igakorwo na ikundi nini muno 10 kana 20. Riu turenda Clusters ikorwo na muigana uria wagiriire.

 Cluster yagiriirwo ni gukorwo na arimi 400 na kuma ikundi 30-50 na cikorwo na muigana wa migunda uigana wa hectare 100 wa kuhanda miti. Arimi aya na kuria miti ihanditwo yagiriirwo gukorwo makuhananiirie ati nimarihotaga kugia na micemanio oro mweri. Hari maricemanagia nihagiriirwo hari handu hena network ya thimu. Mawega ma gukorwo thiini wa cluster. Hingo iria gikundi kinini kiri thiini wa Cluster nimakoragwo na uumithio uyu. 

• Niuhuthu gukinya micemanio-ini

 • Marihi mari na uhuthu na ugitiri mwega 

• Ni uhuthu guthoma maundu maingi ta Kilimo Hai ( CF). 

• Ni uhuthu kunyita ngathiti ya Mazingira Bora oro mweri

 • Niuhuthu kunyitanira na arimi angi hari mieke miingi ta riiko. Ica ikuhi nigugukorwo na mieke ingi miingi kuringana na miario iria yaritio semina-ini cia TIST. Gwa kahinda ka miaka 3 nikuonekete ati ikundi niciagiriirwo gukorwo ciri na uhoti wa kwirugamirira. Clusters igakorwo nicio irethurira arugamiriri acio magakorwo magitungata gwa kahinga ka mieri minini ta timu ya urugamiriri. Uguo nikuga ati arimi aingi a TIST nimarigiaga na mieke ya guthii ithomo cia TIST niundu wa githomo gia utongoria, kugia na mibango miega na guteithiriria kugia na Wega wakorwo uri thiinii wa Cluster. maumirira mega thi-ini wa TIST. Nigugukorwo na arutani a ikundi, Atari a miti, ataaramu a mariiko, ataaramu a miti ya kinduire na mieke ingi miingi hari arimi niguo marutithie iheo ciao wira. Cluster iria ikuhiriirie mititu nicigutuika Community Forest Association. Cluster ingi nicikwambiriria wonjoria na guthondeka mieke niundu wa uthii wa nambere mwega. Ikundi nyingi nicikuruta wira ruteere-ini wa ruui kugiririria gukuuo gwa tiiri ni maai na kuhanda miti ya kinduire, nyeki, miti na ithaka. Makinya mangi. Atongoria a Cluster kuma clusters iria ciina ikundi nyingi nimakoretwo mathomini kana seminars TIST kwaririria uria ikundi ikurihwo na uria makuhota kugayania Cluster ciao ituike Clusters ciri na muigana mwega. Gukinyiria gatagati ka mweri wa April Cluster ici njeru nicigukorwo cithondeketwo na ikagia namicemanio. Micemanioini ino nimagucagura arugamiriri na gutarirwo miti ohamwe na Kilimo Hai niguo gukinyiria marihi ma miti na makorwo na mieke ya mitaratata ya TIST “Helped to Help” iria ikuambiriria ica ikuhi. Kwa uhoro makiria no waraniririe na Martin namba yake ya thimo ni 0722-846501. Kuongerereka kwa clusters. Ni kahinda kega gukorwo uri thi-ini wa TIST. Clusters nicirakorwo ikinyitanira hari guthondeka miturire: kuhanda miti ya ki-nduire kuria maai maragerera kana ndere cia njuii na Kilimo Hai na kurora wongerereku wa magetha, guthondeka na kuhuthira riiko na mangi maingi. Ikundi niirakinya makinya mabata kugia na hinya. Ikundi hari cluster 26 nimamukirite marihi KIKUYU VERSION 3 maao. Nimatondekete aaririria a

 kahinda hari kugia na umithio mwega. Ikundi nyingi niciragayania ikundi ciao. Hingo iria gikundi kiagayanio ikundi nicitikanagiria guthondeka ingi nini kuma hiri gkundi kiria kinene na gika uu kuri na umithio waguo tondu ogikundi nikigiaga na hinya na nomahote gucemania wega. Nimakuhota kumenya arutani na Atari a miti aao wega na kugia na githimo kiega na uhuthu mitaratara-ini ya TIST , kugia na mieke niundu wa utongoria wa kwinyihia, kugia na mahuthiro mathi nigetha marihi makinyire arimi. Wambere, cluster nikii? Cluster ithondekagwo ni ikundi nini. o cluster yagiriirwo ni gukorwo na arimi 300-400 andu makuhaniriririe, na cluster ikorwo na ika 200 cia migunda cia kuhanda miti ihanditwo miti kuma 200,000 (ta ikundi 40 o gikundi kiri na miti 5,000) micemanio ya o mweri kuria arimi a TIST mathomithanagia mibango miega na githomo kia kiega na guthomothia ikundi nini na utari wa miti mukinyaniru na maumirira ma ikundi nini hamwe na utongoria wa guthiururuka na wa kwirutira niundu wa urugamiriri mwega. Hingo iria Cluster kiri na ikundi nini makiria ya 40-50 nikiagiriiruo kigayanio. Makinya mega ma kugayania ikundi nit a maya; Mucemanio-ini wa Cluster, gitari kigayanie: 1) Hari uteithio wa marihi ma ikindi kumanagia na miti yao 2) Thuura arugamiriri, timu ino yagiriirwo gukorwo na andu atatu, mutongoria, munini wake na muigi kigina. Othe magiriirwo gukorwo mari a kwirutira na mari a ikundi nini mwanya mwanya. Ikundi nene 24 nimagite na arugamiriri. 3) Roar ni ikundi cigana ciagiriirwo kuma hari gikundi kinene, na ni ikundi iriku nini ciagiriiruo gukorwo hari ikundi icio ciagayanio. Ariririai na ikundi ikorwo ikuhaniriirie. 4) Ingira hari ikundi nini cia ikundi icio ciagayanio kuma hari gikundi kinene niguo umenye kuria maricemanagia. Roar arugamiriri aria mari o gikundi niguo uhote kuhe andu hinya. Micemanio yagiriirwo gukorwo muthiaini wa gikundi nigetha kuhotithia

 gukura gwa gikundi na guthondeka ikundi ingi. 5) Ukai hamwe muthondeke kuria muricemanagia na muthenya wa mucemanio. Niwega guthondenka mithenya ya micemanio ngurani nigetha kuhotithia arugamiriri a ikundi ngurani guteithania hindi iria marathura arugamiriri aao. 6) Hari na uteithio wa athuthuria a TIST makihuthira fomu ya urugamiriri thondeka ikundi ingi 7) Aaniria na athuthuria iguru rigie micemanio na na mathaa na kuria muracemania. Niekurehe TIST cyber niguo guteithiriria kunyita uhoro thiini wa gikundi kianyu niguo mugie na urugamiriri mwega. 8) Cemaniai muri ikundi ngayanie hari na uteithio wa mutaramu kuma hari gikundi kiria kinene na mugie na urugamiriri mweru na muone uhoti wanyu(Atari a miti na arutani) niguo kurora mabata(andu, githomo, indo cia kuhuthirwo na uhaririria). Arugamiriria gikundi ni macamnie na ikundi nini mathondeke githomo kuma kuri Atari a miti na athomithania. 9) Mutari agiriirwo guthuruo mweri umwe mbere ya ambiriirie wira nigetha athome kuri uria uikariire giti maunduini ma kuhuthira Palm. 10) Gikundi kuhitukira uteithio wa arugamiriri nicirithondekaga ikundi ingi nini kuhitukira mutaratara wa guthondeka ikundi nini kunyita itemi hari hari mibango yao. Kuiga uhoro wa KIKUYU VERSION 4 micemanio na uthii wan a mbere na kurora uhoro wa marihi ma ikundi. 11) Marihi mangi ma ikundi nini (mieri6 thutha wa marihi) na gukura kwa muigana wa miti na muigana wa ikundi nini na ikundi iria irihitwo thuta wa matuku 90. Ciuria kumana na arugamiriri a ikundi. Mawira ma arugamiriri ni mariku? Arugamiriri a iundi cia TIST mathuragwo mari a kwirutira magitumikira ikundi nini na kumateithia kubanga mari hamwe niguo guthondeka maciaro manene na mahuthiro manini. Nimateithagiriria hari ukinyaniria wa mohoro na wafici nene ya TIST Kenya na guthondeka mohoro niguo guthondeka uigiririku. Makoraguo mari kionereriria na guteithiriria kumenya ati ikundi nicirathii nambere na mitaratara ya TIST. Gukaragwo na arugamiriri atatatu gwa kahinda( mutongoria, munini wake na muigi kigina) mbere ya ikundi kugayanio, arugamiriri aya nimakoragwo na gicunji kinini kia urugamiriri(mieri 1-3) gikundi gigikinya makinya maria magiriire kugayania. Ikundi-ini iria igayanitio urugamiriri ni wa mieri 6 na niwa guthiuuruka; munini agatuika mutongoria nake muigi

 kigina agatuika minini na marihamwe nimehokeirwo: Gucemania o mweri na kuiga mohoro ma micemanio. Kuriha ikundi na njira ya uigiririku kuri ikundi nini 

• Kuona ati ikundi ni ciacokia maratathi macio ta (GhGs, Forest plans, monitoring form) nigetha ciikirwo hari Palm na njira njega nigetha magie na marihi.

 • Kuihuria report thiini wa palm kuma micemanioini ya ikundi, mahuthiro na marihi na mohoro mangi kuringana na mabataro ma mutaratara.

 • Kurora report ya uhoro wa wafici nene niundu wa uigiririku na mibango.

 • Kugia na micemanio ya o mweri na athomothania a ikndi nini na Atari a miti kuhariria wira wa mweri ucio ungi. 

• Kurikia uthuthuria wa mieri 4 ya mitaaratara ngurani thiini wa ikundi(gutara miti, CF riiko, nathari mbegu ngombo cia riiko) uuma na wihokeku wa maundu.

 • Kugia na uhoro muigiririku kuri ikundi nini (hari marihi na mibango) 

• Guthi ithomo na arugamiriri angi kuaririria gukura kwa ikundi na mitaratara 

• Kumenyerera arimi kuhitukira fomu ya urugamiriri thiini wa palm na kurora weru guthondekwo kwa ikundi ingi. Kuaraniria na Auditor riria mucemanio wacenjio. Athuthuria matumaga tugie na uigiririku na tugie na uhoro uri na uigiririku. Nimathuthuragia maumirira ma ikundi( utari wa miti, rekodi cia ikundi nini na amrihi) na mangi maingi. Athuthuria nimariukaga na na Tist Cyber micemanio-ini nigetha mukagia na uhoro mukinyaniru na wa bata gikundi-ini na kumuteithiriria guthondeka uhoti. Wira wa a memba a ikundi nini thiini wa gikundi ni uriku? Ikundi nini nicio ikoragwo na wira uiria wa bata makiria thiini wa gikundi. Tuthuraga arugamiriri kuma gatagati-ini gaitu na kumateithiriria kugia na mibango miesa niundu wa maumirira mega. Turi hamwe nitutuaga matua ma bata kuringana na cioneki ciitu. Nituteithagiriria guthondeka ikundi nini

 naguthomithia andu angi. Tuhandaga miti migunda-ini iitu na kurima Kilimo Hai, kurumirira na kuagiria matura maitu na miturire iitu na kuhurana na gucenjia kwa riera. KIKUYU VERSION 5 Miti ya kinduire ni ikoragwo na mawega maingi. Mweri uyu turarora miti iria igiragiriria gukuuo gwa tiiri ni maaii. Bururi wothe mikiraini ya njui na bara na irima-ini nituonaga tiri ugithii na maai nakuuthukia na gutuma migunda iitu inyihie unoru na miriko miingi. Miti ya mithemba miingi na mimera ingi no ihuthirwo kugiririria uu na kugitira migunda na maria maturigiciirie! Uria athomithania na ikundi ingi nini miti iria yonekaga kwanyu. Ficus sycamorous (sycamore fig, mukuyu) Note: Ficus sur (cape fig) niguo witagwo mukuyu na ukuraga kumana na mbegu na ukuraga wega kundu rugongoini. Ficus sycamorous ni muti munene, na ukuraga njuiini na kundu kungi maiiini na niugiragiriria tiiri gukuuo ni maai. Tondu hari na hinaya kumerithia mbegu no utinie honge kuma mutiini na ucihande nathari-ini nigetha igie na miri na nigetha ugie na mithemba miingi niwega ucagure miti miingi. Gitira miti yaku kumana na heho nyamu nginya ikinyie uraihu wa 1m kana makiria na uhande utaganitie niundu niukoragwo na mahti maingi. Mahuthiro Sycamore fig niukoragwo na matunda mega kuri andu na nyamu. Mahuti nimariagwo ni mahiu na mbau nihuthu na nyumu noihuthike guthondeka miatu mihiano na mirango noihuthike na kiruru na niikuranagira wega na marigu. Niwongagirira unoru tiri-ini na kuiga maai tiri-ini Syzygium guineense, waterberry, mukoe, muriru Syzygium guineense ni muti wendete maai na ukuraga njui-ini. Niuteithagiriria kunyitia mienaini ya njui na kugia na matunda mangirio ni mundu na mbau na ngu. Niukuraga kuma mbegu-ini tandu mbegu citigikaga wega niwega uhande

 mbegu warikia guciungania Dodonaea angustifolia, sand olive, mkaapwani Ukuraga kundu kumu kuri na mahiga na niuthondekaga tiiri niuthondekaga uuki mwega na mbau njega munona ikingi cia gwaka na kuiriga. Guthondeka makara na ni mumu Hatiri bata guthondeka mbegu mbere ya kuhanda tondu nicimeraga wega. A memba a TIST mahandaga miti ya kinduire kugitira tiiri A memba a TIST nimendete maria mamarigiciirie na nimendete guteithia ti iri yothe kuhurana na gucenjia kwa riera. Nitukoretwo tukihanda miti gutheria riera na kugitira tiiri gwa kahinda ka miaka10. Kenya, nituraruguria mubango ungi wa kuhanda miti uria uguteithia kugitira tiiri na njuui ciitu Ikundi nini cia TIST iria iri kundu kuri na njuui iria ihandaga miti ya ki-nduire kujotithia kugitira tiiri kunyihia gukuuo gwa tiiri niundu wa maai kuingiha na miiyuro nimakugia na 1/= hari muti urakura. Njui iria nnene igutethika ni Sirimon River, Burguret, Tigithi, Kinyaritha, Mariara, Mara, Thanatu, Muruku, Kirugwa, Nyamidi, na Gakuru. Gitumi kia kuhanda miti ya kinduire kunduini ta guku niati niuriheagwo 1/= ohari muti wa kinduire wahandwo mutituini mwitikiriku. Uu ni iguru wa 1.5/= cia gukorwo nathari cia ikundi nini na marihi ni 3/= hari miti iria yatarwo. Niwega kuri a memba a TIST kumenya ati miti ya kinduire ti ya bata hari thoko ya riera. Mutaratara uyu uhotekete tondu TIST niyamukirire mbeca nyingi kuriha. Mubango uguthii na mbere angikorwo niukuheo hinya no tiumwe wa thoko ya riera. Ikundi nini nicirabatarania kurumirira mibango miega Miti ya kinduire ya mweri uyu: KIKUYU VERSION 6 mienaini ino niguo kuongerera bata wa mititu. Uu nikuga 

• Ndugateme muti wa kinduire, mumera kana githaka.

 • Ndukarime 30m kuma ruui-ini 

• Ndukahande mibau 100m kuma ruui(mubango wa

 thirikari. Githaka nogikorwo kiri ho na kiagiriirwo gukorwo na 

• Mugund uri thiini wa 100m wa ruui

 • Gutikagie na mibau ihanditwo thini wa 100m na gutiga korwo na makiria ma gicunji gia ithano hari igana kia mibau

 • Makiria ma gicunji kia 30 hari 100 gikorwo ni miti ya ki-nduire. Ikundi nini iria ciitikiritio Ikundi nini iria ikuhiriirie ruui na niirenda kunyita itemi hari mubangi=o uyu magiriirwo kuuria arugamiriri ikundiini uhoro wigie kuingira kana nowaraniri na namba in 0722846501 niguo umenye kana gikundi giaku nokiingire. Ikundi iria ikuhituka nicikwandikithio hari mutaratara ucio na ithuthurio ta uria kwagiriire. “Helped to Help” TIST KE Pilot Program Description. Atongoria a TIST aria maari semina ya Gitoro Conference Centre February 19th 2010 nimagiire na riciria ria mubango wa “TIST Helped to Help” niguo gwikira arimi hinya hari mitaratara miega na thutha ucio kuhotithia angi kugia na mibango ino. Kioneki kia TIST H2H ni kuheana mitaratara miega kuri arimi aingi na mahuthiro manini na uigiririku muingi. Kugeria kwa H2H kwa mieri 6 Andu aria makoretwo magitungatira arimi aa ikundi nini (Small groups) nio magukorwo mari a mbere kurutithia wira riciria riri riere. Andu acio ni ta trainers na quantifiers kuuma Field Office kana kuuma Cluster. Magukorwo mari H2H Pioneers Helped to Help” (H2H) ya mbere igukorwo iri kiheo gia 4kg cia mbegu (certified maize seeds) kuri TIST “H2H Pioneers” aria marahituka ikiro ici 1) Nimonetie H2H Pioneers angi makiria ma atatu ati mari na migunda ya Kilimo Hai miharirie niguo kuhanda 4kgs cia mbegu na aira aya maheane uhoro mwandike kuri mutabania wa H2H 2) Mekire kirore uiguithanio wa H2H kuuga ati magia na mimera kuma kuri mbegu njitikiriku nimekuheana 20kg kuri andu angi 5 marenda

 kuingira H2H thiini wa matuku 30 thutha wa kugetha. Magetha mangiaga niundu wa riua kana mirimu matigwitio kindu. 3) Makorwo metikirite kuiga rekodi njigiririku cia magetha na wendia wa thutha wa magetha , kiheo kia 4kg kuri a memba eru na kumathomithia uhoro wa Kilimo Hai na magetha mega Mutaratara uyu niukarorwo September 2010 niguo kuona kana nouthii na mbere. Kugeria riiko kwa mieri 12 Mubango ungi wa kugeria niuguthondekwo wa riiko. A memba acio a H2H Pioneers nimagukorwo metikirikite hari mutaratara wa riiko na nimegwitikira guthondeka kuri a memba angi thutha wa mieri 9 na ingi thutha wa mieri 18 ya maumirira mega.

 Arimi aria mariko mao maronania matiri na maguta kana wagiriru wa ugima matirabatara guthondeka mariiko mangi. H2H Pioneers nimagekira kirore uiguono wa kuiga rekodi na mawira mangi. mutaratara wa H2H Stove niukarorwo March 2010 kurora kana no uthii na mbere.