TIST Kenya Newsletter - November 2010

Newsletter PDF (Large File!)
Newsletter Content

Mazingira Bora An Environmental, Sustainable Development and Community Forestry Program. 

The International Small Group and Tree Planting Program (TIST) 

 www.tist.org ENGLISH VERSION November 2010 Newsletter Published by TIST-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846501 Inside this Newsletter.

 TIST Family:TIST Values are our pillars without which we cannot stand. Plant Indigenous Trees. Protect Rivers. Practice Conservation Farming.Attend Monthly Cluster Meetings.Practice Rotational and Servant Leadership. CF/ Kilimo hai: Time to weed Page 2 TIST: Rotating Leadership Page 3 TIST: Servant Leadership Page 3 Thayo A Youth Group: Working hard to ourselves and future generations Page 4 Tree: A source of Life Page 4 Progress of TIST Small Groups in Mbeere TSE Area Page 5 Why TIST Values are Important Page 6 ENGLISH VERSION 2 M any farmers practiced conservation farming/ kilimo hai last year. The majority of the farmers harvested a good crop. This year, many more farmers are practicing kilimo hai. Some of the TIST servants have enrolled in the Helped to Help (H2H) CF program, and will be pioneers in this initiative. Rains have come. Many farmers have planted. It is important that we all take care of our crops. Weeding is important for these reasons: 1. Your crops need water, soil nutrients and light to grow strong. If there are weeds they will compete with your crops for these things.The weeds will use the soil nutrients and water that your crops need.The result is that your crops will be weaker and may not survive. 2. If your area is not weeded there will be more pests attracted to the area. Pests can damage and kill your crops. 

The fewer weeds there are, the less chance there will be of snakes and insects. CF/ Kilimo hai: Time to weed. Here are some of the advantages of weeding your fields:

 • Crops grow faster because weeds don’t take the nutrients and water from the soil 

• Crops will become stronger and grow taller in a shorter period of time 

• Crops can get the sunlight they need unhindered 

• Crops are not exposed to as many diseases

 • Crops are more protected from a fire spreading 

• Clean fields indicate that small groups are maintaining them and are good examples of the TIST program.This will attract many people to come and see your work. A well weeded CF maize field. Un weeded maize field. ENGLISH VERSION 3 TIST Small Groups practice rotational leadership. Rotating leadership is where each group member takes it in turn to lead and co-lead the group meeting. There is no one single leader – the responsibility is equally shared amongst everybody. The groups say that rotational leadership has some of the benefits, which include:

 • Each person has different ways of leading, and each person has different gifts. Rotating the leadership means group members can all learn from each other about leadership. 

• If everyone is supportive and encouraging, even shy group members will have the chance to grow in confidence and leadership abilities. We are able to learn something from everyone. 

• Rotating leadership also reduces the stress of one person being responsible all the time. Because the responsibility is equally shared, no one person should be overly burdened or tired by the job.

 • Rotating the leadership means there will be fewer problems if one person likes to dominate the conversation and be in charge all the time. Each person will have his or her own chance to lead the meeting. What your Group needs to do to start practicing Rotational Leadership. 

• A group decides that the leadership will rotate. 

• Make a list of Small Group members and start down the list. 

The co-leader becomes the leader at the next meeting, and the next person on the list will be the co-leader. 

• At the end of each meeting, make sure that the next leader and co-leader know that they will be leading the next meeting.

 • Make sure to pass any teaching materials on to the next leader. 

• Everyone will get a chance to lead and co-lead. 

• If a group member does not want to lead, or is shy, the group can let him or her be lower on the list.This way they can see the example of others leading, and they have the chance to co-lead before leading. 

• The rotating leader should help keep anyone from dominating the discussion. 

• Remember to wait for people to speak after asking a question. TIST: Rotating Leadership. As groups practice rotational leadership, it is important that the leader and co leader practice servant leadership. What makes a good servant leader?

 • A leader is humble, patient, accepting and honest. 

• A leader shows the same acceptance and respect for every group member, regardless of what they do outside the group. 

• A leader speaks very little! He or she should encourage all members to share their ideas and have the chance to speak.

 • Leaders make sure they listen to the group members, and encourage people when they have made a contribution.

 • Even if you know the answers to questions it is better to let the group discuss the question themselves. If someone asks a question, offer it to the rest of the group to discuss. TIST: Servant Leadership 

• Try to recognize the gifts that each person has, and to encourage them in the things they do well. (Kujengana) What you need to do to begin practicing Servant Leadership. 

• Always be looking for ways to serve and encourage the people in your group. 

• Look for the gifts that each person brings to the group. Point it out when you see it. 

• Listen more than you talk. Let everyone contribute to the discussion. 

• If you ask a question, wait for an answer from someone in the group.

 • Be patient.

 • Be respectful of everyone in your group, even those with whom you may not agree. Be open to people and statements without criticism or judgment. ENGLISH VERSION 4 Thayo A Youth Group: Working hard to ourselves and future generations. Prepared by: Joseph Thitai We, Thayo A Youth Group, TIST Number 2007KE172, are based in Laikipia East. We belong to Matanya Cluster, of Lamuria Field Office. Our Group has 6 members. Before joining TIST in 2006, our group was registered under the ministry of social services. It was a large group. TIST encouraged us to have a smaller group, and there the older Thayu multiplied into two to become Thayu A and Thayu B Small Groups. Thayu B was given TIST registration number 2006 KE 173. We have benefited a lot while in TIST. We hope to help other young people join TIST through Small Groups. Our vision is to plant long-term trees that will support us through income generation, and further, we will bequeath the trees to our children as our gift for inheritance. 

We plan to establish a large tree nursery. In TIST, we have gained new skills and expertise in nursery management. Our government has been very supportive. We have received seeds and poly bags from the Government. We also plan to start dairy goat project.This will help increase our income. We want to encourage youth to work together in groups. Unity is strength. In TIST, we learn together, help one another and we grow together. Tree: A source of Life By David Mawira Beyond the Alps mountains, to the Ruwenzori mountains, Trees cover and stand in pure stand. Springs and rivers sprout down the hills. Aquatic animals enjoy the nature, Men go fishing, women fetch water for domestic use. Tree is a source of life. Beyond Kilimanjaro Mountain to the eastern part of Mt. Kenya, Beehives stand in beautiful farms, Gazelles, elephants and other wild animals roam leisurely, Fruits are in plenty for humans and animals, In the farms, honey is plenty. Ntua Beekeepers Small Groups A B & C in Kairuni Cluster harvest honey in abundance. Tree is a source of life. Under the Mugumo tree, it was a sacred place. Our forefather offered prayers and offerings to God. Under Mango tree, in Kirindini Cluster, Small Group members were paid. More than Ksh 200,000 went to the farmers for their tree incentives. Payments help improve living standards. Tree is a source of life. Behold, Small Group members’ groves form a good canopy, 

Carbon is absorbed, stored in trunks, branches, Farmers are paid, still eager to be paid in carbon tonnes. Health is improved, birds sing in joy hence tree a source of life. Tree is a source of life ENGLISH VERSION 5 S ince the end of last year, Mbeere TIST Social Entrepreneurs (TSEs) have been working hard to train and build capacity to the Small Group members who have shown interest in joining the TIST program. We started in Mbeere South, Riakanao location where we have two clusters, namely Nthingini cluster and Kilia cluster. Although the area is very dry, the TIST program, through Mbeere TSEs, have been working very hard to engage farmers and the community in general to establish the tree nurseries and practice Conservation Farming. Groups have successfully managed to establish tree nurseries despite the drought challenges in the area. Many Small Groups have been baselined in Nthingini cluster. Next month, more baselines will be done in Kilia cluster. The Small Group members rely mostly on boreholes to get water for their basic use. During this time, when the drought is severe, it is challenging for them fetch water to use in their homes and at the same time fetch water to water their tree seedlings. However, many farmers have learnt during Cluster meetings new ways of recycling water. Using simple techniques, they now purify dirty, soapy domestic water using ash and later use it to water their tree nurseries. 

As a result of this, many of the Small Group members have Mango seedlings in their nurseries. These seedlings are doing very well in the area. The other species that is doing well in the area is Acacia casamea, which is mostly known in the area as Kioko Wa Mwavi, named after the man who introduce that species to the area. Other activities that are common in the area include brick making. This is one of the major income earning activities.The bricks are usually sold to a local society. Mbeere TSEs continue to work together with local leaders, administration officers, the District Forest Officer, agriculture officers and Catholic Relief Services (CRS), to help support farmers in their efforts to develop their area. Progress of TIST Small Groups in Mbeere TSE Area. By Josphat Ndirangu. ENGLISH VERSION 6 Quantifiers - the TIST data collectors Work hard to see trees are counted, tracks collected, pictures taken, Baseline information taken, all data entered in the palm correctly and accurately. 

They do this being guided by and following TIST Values. But have you ever thought what would happen if they violated these values? Trainers give correct information to Small Groups at cluster meetings, They teach about TIST Values, tree planting, nursery management, Conservation Farming, energy saving stoves, HIV &AIDS… the list is endless. They do this being guided by and following the TIST Values But have you ever thought what would happen if they violated these values? Auditors get the data collected by quantifiers from the website, They keenly and accurately check on the ground to see the information given is accurate. They do this being guided by and following the TIST Values, But have you ever thought what would happen if they violated these values? TIST Leadership Council sits down, discusses and shares ideas that will benefit the TIST family, They give updates to quantifiers and trainers.They organize seminars.The list is endless. They do this being guided by and following the TIST Values But have you ever thought what would happen if they violated these values? 

TIST US team sits down, discusses and shares ideas that will benefit the TIST family, They help facilitate payments to the Small Groups. They give support to TIST Kenya, Uganda, Tanzania and India. They start TIST in new countries like Honduras and Nicaragua, give TIST updates, do desk audits.The list is endless. They do this being guided by and following the TIST Values. But have you ever thought what would happen if they violated these values? Small Groups plant and keep records for their trees, manage nurseries, practice CF. They attend cluster meetings. They develop and share best practices.The list is endless. They do this being guided by and following the TIST Values. But have you ever thought what would happen if they violated these values? Yes, we are all in different fields but we share one thing in common 

“ TIST VALUES “ So do you agree with me that if one field violates these values we are all hurt? We should therefore sing in unison that: TIST has taught us TIST Values - Honesty, Transparency, Accuracy, Mutual Accountability and Servant Leadership. If anyone does not follow these values, let him/her leave our family peacefully and not talk ill will about TIST. Why TIST Values are Important. By Eunice Wambui M azingira Bora An Environmental, Sustainable Development and Community Forestry Program. The International Small Group and Tree Planting Program (TIST) NOT FOR SALE www.tist.org KIMERU VERSION November 2010 Newsletter Published by TIST-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846501 Inside this Newsletter.... Anda miti ya gintwire. Menyeera nduuji. Tumira urimi bubwega. Ita micemanio ya Cluster ya o mweri. Tumira utongeria bwa kithiuruko na bwa gucinyiyia. Nja ya TIST: Mantu jaria TIST iikirite ni itugi biria tutinabio tutirungama. Urimi bubwega: Igita ria kurimira Page 2 TIST: Utongeria bwa kithiuruko Page 3 TIST: Utongeria bwa uthumba. Page 3 Gikundi kia Thayo A Youth: Kurita ngugi nainya kiri twi na maciara ja ruuju. Page 4 Muti: Kiumo kia moyo Page 4 Gwita na mbele kwa ikundi bibinini bia TIST ndene ya TSE ya Mbeere. Page 5 Gitumi mantu jaria TIST iikagira jari na gitumi gikinene Page 6 KIMERU VERSION 2 Miunda ya mpempe ya urimi bubwega ikuriri iria bwega Miunda ya mpempe itirimiri. A rimi babaingi nibarimire na urimi bubega mwaka muthiru. Baria baingi kiri baba nibonere iketha ririthongi. Mwaka juju, arimi babaingi nibagumira urimi bubwega.Aciejani bamwe ba TIST nibatonyere mubangone jwa Tethua Utethie (H2H) jwa urimi bubwega na nibo bakethirwa bari ba mbele kwambiria mubango jou. Mbura ikwija. Arimi babaingi nibaandite. Buri na gitumi mono ati twinthe tukameneyera imera bietu. Kurimira kurina gitumi mono niuntu: 1. Imera biaku nibiendaga ruuji, irio na weru nikenda binenea na kugia inya. Kwethirwa kuri na iria, iria riu rigashindanira bibi na imera biaku. Iria rigatumira irio na ruuji ruria imera biaku bikwenda. Imera biaku nabio muthiene bikathira inya na biomba kuremwa gutuura. 2. Kethira munda jwaku jutikuriri iria tubiti turia tuthukagia imera tugakucua ni iria. Nyomoo iji ikeeja cithukie na ciurae imera biaku. O uria iria riria rikaingia nou njoka na tunyamu tutu tukaingia muundene jwaku. Gukurira iria nikubui niuntu: 

1. Imera bikaneneanga nontu iria ritikujukia irio na ruuji kuuma muthetune. 2. Imera bikagia inya na bikanenea uraja na igita ririkui nkuruki 3. Imera bikoona riua riria bibatiri. 4. Imera bitiigwatangwa ni mirimo. 5. Imera bigakarua nkuruki kuumania na gutamba kwa mwanki. 6. Miunda itina iria nionanagia ati ikundi bibinini nibikumimenyeera na ni mung’uanano jumwega ndene ya TIST. Bubu bugakucia antu babaingi kwija kwona ngugi yenu. Urimi bubwega: Igita ria kurimira KIMERU VERSION 3 Ikundi bibinini bia TIST nibitumagira utongeria bwa kithiuruko. Utongeria bwa kithiuruko ni aria o mumemba waa gikundi ajukagia igita riawe gutongeria kana kua munini wa mutongeria ndene ya mucemanio jwa gikundi. Guti mutongeria umwe- ngugi iji niganagwa ni antu bonthe. Ikundi nibiugaga ati utongeria bwa kithiuruko buri baita ta: 1. O muntu ari njira mwanya ya gutongeria na o muntu arina kiewa mwanya. Kuthiurukia utongeria nikuuga ati amemba ba gikundi bonthe nibathomaga kuumania kiri ungi kwegia utongeria. 2. O muntu wonthe akethira agitethagiria na agiikanagira inya, kinya amemba ba gikundi baria bari na nthoni bakoona kanya ga gukura ndene ya kuumiria na utongeria. Nituumbaga kuthoma gintu kuumania na muntu wonthe. 3. Utongeria bwa kithiuruko kinya nibunyiagia kunooga kwa muntu umwe kwithirwa niwe ugutongeria na kumenyeera mantu jonthe rionthe. Niuntu ngugi niiganagwa ing’anene, gutina muntu withagirwa akatithitue murigo kana anogetue ni ngugi. 4. Kuthiuruka utongeria ni kuuga gukethirwa kurina thiina inini nkuruki kethira kuri na muntu wendete kwaria mono na kwithira ari mutongeria rionthe. O muntu akoona kanya kawe ga gutongeria mucemanio. Mantu jaria gikundi giaku kibati kuthithia nikenda kiambiria gutumira utongeria bwa kithiuruko 

1. Gikundi giketikaniria kuthithia utongeria bwa kithiuruko. 2. Thithieni listi ya amemba ba gikundi gikinini na bwambirie iguru bwinami nthi. Mutethia wa mutongeria akaa mutongeria kiri mucemanio jou jungi na uria uthingatite kiri listi nawe agatetheria mutongeria. 3. Muthia jwa o mucemanio, menyeni ati mutongeria wa mucemanio jou jungi na mutetheria wawe nibaiji ati nibo bagaatongeria 4. Menyeni ati into bia kuritana biria birio nibinenkaniri kiri mutongeria ou ungi. 5. O muntu wonthe akona kanya ga gutongeria na ga gutetheria mutongeria. 6. Kethira mumemba wa gikundi atikwenda gutongeria, kana ari na nthoni,gikundi no kimwinamie nthiguru kiri listi. Uju, bakoona bangi bagitongeria na bakona kanya ka gutetheria mutongeria mbele ya atongeria. 7. Mutongeria uria ukuthiuruka o igita nabati kumenya ati gutiwe ukwaria mono riria untu buna bukwarirua. 8. Rikana gwetera antu baria wariikia kuuria kiuria bacokia. O uria ikundi bikuthithia utongeria bwa kithiuruko, kurina gitumi ati mutoneria na mutetheria wawe nibagutumira utongeria bwa uthumba. Nimbi ithithagia nthumba ya mutongeria injega? 1. Mutongeria ethirwe ari mungu ugucinyiyia, urina kuumiria, ugwitikiria na wina umma 2. Mutongeria onanie gwitikiria na gutia amemba bonthe bun’ganene, itikumakania bari bao oome ya gikundi. 3. Mutongeria arie jamakai mono! Nabati gwikira moyo amemba bonthe kugaana jaria bari najo na boone kaanya ga kwaria.. 4. Atongeria nibabati kumenyeera ati nibakuthikira amemba ba gikundi bwega na gwikira antu inya riria bagana gintu 5. Ugaciethia nwiji macokio jonthe! 6. Kinya kethira nwiji icokio nibwega kureka gikundi gikaariria kiuria kiu bongwa. Muntu ooria kiuria, kinenkanire kiri gikundi nikenda baariria. Mung’uanano uga “ Ni kiuria gikiega. Niatia bangi bakuthugania?” kana “ Niatia bangi bakwigua kwegia bou?” 7. Geria gucokia nkatho niuntu bwa iewa biria o muntu enabio, na kubekira inya kiri mantu jaria bakuthithia bwega. (Kujengana) 8. Rikana kugaana ngono ciaku, jaria uumbaga na jaria jakuremaga na gikundi. Mutongeria wa umma na utikwitha mantu natumaga bangi bakang’anira na bakagana mantu jao. Uria ubati kuthithia nikenda wambiria utongeria bwa uthumba 

1. Ithira ugicuaga njira cia kuritira antu ba gikundi giaku ngugi 2. Cuua iewa biria o muntu aretaga gikundine. Biuge riria wabiona. Tethia antu kumenya iewa biao. 3. Thikira nkuruki ya uria ukwaria 4. Woria kiuria, etera! Ukoogia gugicokia gwengwa. 5. A muntu wa gwetera 6. Itikiria na wonanie gutiia kiri mutnu uria utigwitikaniria nagwe 7. Itikiria antu na jaria bakuuga utikubarita makosa kana ubagitira igamba. 8. Ukaariria mantu! Itikiria kinya mantu jaria utikwirigirite uuge “ Iu ni njira mwanya mono ya gutegeera untu bubu. Kuri na ungi ukuthugania mwanya kwegia bou?” Cokia untu bou kiri gikundi nikenda bangi bomba kubwariria. TIST: Utongeria bwa kithiuruko TIST: Utongeria bwa uthumba. KIMERU VERSION 4 Gikundi kia Thayo A Youth: Kurita ngugi nainya kiri twi na maciara ja ruuju. Ni Joseph Thitai Batwi, Thayo A Group, 2007KE172, turi Laikipia East. Turi ba cluster ya Matanya ndene ya ofisi ya Lamuria. Gikundi gietu kiri na amemba batantatu. Mbele ya gutonya TIST mwaka jwa 2006, gikundi gietu nikiaandikithitue ni ofisi ya miinistry ya Social Services. Kiari gikundi gikinene. TIST niyatwikiire inya kwithirwa turina gikundi gikinini na gikundi gigikuru kiagaana kia Thayu A na Thayu B. 

Thayu B baewa namba 2006KE173. Nitwonete baita inyingi turi ndene ya TIST. Twenda monoo gutethia antu bangi baabaanake gutonya TIST gukurukira ikundi bibinini. Kioneki gietu ni kuanda miti ya igita ririraja iria igatutatheria kwona mbeca na kairi tumaninenkanira kiri aana beetu kiri kiewa kia rugai rwetu. Nitubangite kuthithia munanda jumunene jwa miti. Ndene ya TIST, nituthomete na twamenya njira injeru na umenyo bwa kumenyeera munanda. Thirikari yetu nitugwete mbaru mono. Nituei mbeu na miuko ya kumithia miti ni thirikari. nitubangite kwambiria kinya kutithia mburi cia iria. Bubu bugatethia kwongera mbeca iria twonaga. Nitukwenda gwikira inya antu babaanake kuritanira ngugi amwe ndene ya ikundi. Kugwatanira ni inya. Ndene ya TIST, ni tuthomaga amwe, tugatethania na tugakuraniria amwe. Muti: Kiumo kia moyo Ni David Mawira Mbele ya irima bia Alps, gwita irima bia Ruwenzori Miti nikunikirite na yarungama Ithima na miuro ya nduuji ikenema irimene Nyomoo cia ruuji cikagwirirua nthiguru Arume bakagwaragia makuyu, ekuru bagataa ruuji rwa nja. Muti ni kiumo kia moyo Mbele ya Kirimanjaro gwita rutere rwa bwagaiti rwa Mt Kenya Maugu jakarungama ndene ya miunda imithongi Nthia, njogu na nyomoo cia kithaka ingi cigeetaita citina uguaa Matunda ni jamaingi ja antu na nyomoo Ndene ya miunda, naicu inyingi Ikundi bibinini bia Ntua Beekeepers A, B na C bia Kairuni nibakethaga naicu inyingi Muti ni kiumo kia moyo Rungu rwa muti jwa Mugumo, kwari antu a kigongwana Bajuju beetu nibarobangira na gwitira kigongwana kiri Murungu o Rungu rwa muembe, ndene ya cluster ya Kirindini, amemba ba ikundi bibinini ibariirwe mbeca ciao Kuriwa nigutethagia kuthongomi utuuro Muti ni kiumo kia moyo Tega, miunda ya miti ya amemba ba ikundi bibinini niikunikagira nthi Carbon igatumira, igeekwa itinene , biang’ine, Arimi bakariwa, bagitegagira mbele kuriwa carbon inyingi. 

Thiria ikathongoma, nyoni ikaina nikugwirua kwou muti jukaa kiumo kia moyo Muti ni kiumo kia mwoyo KIMERU VERSION 5 K uuma muthia jwa mwaka muthiru TSE ya Mbeere nibethiritwe bagiitaga ngugi mono kuritana na gwikira inya amemba ba ikundi bibinini baria bonanitie bari na wiru bwa gutonya ndene ya TIST. Nitwambiririe Mbeere South, Riakanao location naria turi na cluster ijiri cigwitwa Nthingini na Kilia. Kinya kethira guntu guku ni gukuumu, TIST, gukurukira TSE ba Mbeera nibaritite ngugi ndene ya gutethaniriria na arimi na ntuura yonthe kuthithia minanda ya miti na gutumira urimi bubwega. Ikundi nibiumbite kuthithia minanda ya miti kinya kethira kuri na thiina ya kuuma ndene ya ntuura iji. Ikundi bibinini nibitegeri miunda yao nauria miunda yao iri bwajukua ndene ya cluster ya Nthingini. 

Mweri juju jwijite, ngugi ja iu ingi ikathithua ndena ya cluster ya Kilia. Amemba ba ikundi bibinini mono bataaga ruuji rwaorwa gutumira nja kuuma marinyene ja kwinja. Igitene riri, riria uumo buri bubunene, nikwithagirwa kuri na inya kiribo gutaa ruuji rwa gutumira nja na riu bataa rwa gwikira miti iu iri minandene. Indi, arimi babaingi nibathoomete kiri micemanio ya cluster njira injeru cia gutumira ruuji kairi. Bagitumagira njira imbuthu, nandi nibathambagia ruuji rwa ruuko kana sabuni bagitumagira muju riu bakarutumira kiri minanda yao. Nontu bwa untu bubu, amemba ba ikundi bibinini babaingi barina miembe ndene ya minanda yao. Miembe nibujaga mono ndene ya ntuura iji. Mithemba ingi ya miti iria ibuujaga ni Acacia casamea, juria bajwitaga Kioko Wa Mwari, riitwa riumenie na uria wajuretere ntuurene iji. 

Mantu jangi jaria jathithagua mono ndene ya ntuura iji ni kuthithia maiga ja gwaka. Bubu ni bumwe bwa jaria jaretaga mbeca. Maiga jaja jendagua kiri kiama (society) TSE ya Mbeere nibagwita na mbele kuritaniria ngugi na atongeria ba ntuura, ba thirikari, DFO o mwitu, ofisa ba urimi na CRS gutethia kugwata mbaru arimi kiri ngugi yao ya guukiria ntuura yao. Gwita na mbele kwa ikundi bibinini bia TIST ndene ya TSE ya Mbeere. Ni Josphat Ndirangu KIMERU VERSION 6 Atari miti- baria bajukagiria TIST mantu jaria jari muundene. Nibaritaga ngugi mono kumenya miti nitari, track ciajukua, mbicha ciajukua, mantu jaja jonthe jekirwa kiri palm na umma na jaria jario jongwa Bathithagia jaja batongeretue na bakithingataga jaria TIST iikirite Indi-ri, urathugania nimbi ikarika kethira batithingatagira mantu jaja? Aritani nibaejanaga mantu jaria jario jongwa kiri ikundi bibinini ndene ya micemanio ya cluster. Nibaritanaga kwegie jaria TIST iikirite, uandi miti, umenyeeri minanda, urimi bubwega, mariko ja nkuu inkai, HIV/AIDS.....listi nindaja Nibathithagia jaja batongeretue na bakithingataga jaria TIST iikirite Indi-ri, urathugania nimbi ikarika kethira batithingatagira mantu jaja? Ategi ngugi nibajukagia ngugi ya atari miti kiri website bagatega ngugi iu bwega buru muundene kwona kethira niu kuri Nibathithagia jaja batongeretue na bakithingataga jaria TIST iikirite Indi-ri, urathugania nimbi ikarika kethira batithingatagira mantu jaja? Atongeria ba Kenya ba TIST bagakara nthi bakaariria mantu na kugaana mathuganio jaria jakaa baita kiri nja ya TIST Bagamenyithia atari miti na aritani mantu jaameru. Bakathithia semina. Listi iti na muthia. Bathithagia jaja batongeretue na bakithingataga jaria TIST iikirite Indi-ri, urathugania nimbi ikarika kethira batithingatagira mantu jaja? Timu e US ya TIST bagakara nthi, bakaariria mantu na kugaana mathuganio jaria jakaa baita kiri nja ya TIST. Nibatethagiria kuriya ikundi bibinini. Nibatethagiria TIST ndene ya nthiguru injeru ta Honduras na Nikaragua, bakeerana mantu jameru ja TIST, bagatega ngugi.... Ni listi itikinya muthia Bathithagia jaja batongeretue na bakithingataga jaria TIST iikirite Indi-ri, urathugania nimbi ikarika kethira batithingatagira mantu jaja? Ikundi bibinini bakaanda na gwika rekondi cia miti, bakamenyeera minanda, bagatumira njira ya urimi bubwega, bageeta micemanio ya cluster. Bakathithia na kugaana mitire iria miega buru ya kuthithia mantu.... Listi itinamuthia Bathithagia jaja batongeretue na bakithingataga jaria TIST iikirite Indi-ri, urathugania nimbi ikarika kethira batithingatagira mantu jaja? Ii, twinthe turi ndene ya ngugi mwanya indi turina untu bumwe twinthe “ Mantu jaria TIST iikirite” Kwou, nugwitikaniria nani ati umwe athukia twinthe tukaigua murimo? Kwou nitubati kwina turi twinthe ati: TIST nituritanaga jaria iikirite- umma, weru, kuuga buria burio bungwa, umenyaniriri na utongeria bwa uthumba. Kethira kuriwe utitira jaja, narekwe aume kiri nja ya TIST na ukiri na akaria jamai kwegia TIST Gitumi mantu jaria TIST iikagira jari na gitumi gikinene Ni Eunice Wambui TIST Family:TIST Values nicio muthingi witu. M azingira Bora An Environmental, Sustainable Development and Community Forestry Program.

 The International Small Group and Tree Planting Program (TIST) NOT FOR SALE www.tist.org KIKUYU VERSION November 2010 Newsletter Published by TIST-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846501 CF/ Kilimo Hai: kahinda ga kurimira. Page 2 TIST: Utongoria wa guthiururukana. Page 3 TIST: utongoria wa gutungatana Page 3 Thayo A Youth Group: kuruta wira na hinya niundu witu na njiaro Page 4 Miti: kihumo kia muoyo Page 4 Thayo A Youth Group: kuruta wira na hinya niundu witu na njiaro Page 5 Gitumi kia TIST values ikorwo na bata muno Page 6 Inside this Newsletter.... Handa miti ya kiunduire. Gitiira njuui. Huthira kiliomo hai hari urimi waku. Thiaga mucemanio wa o mweri wa Clsuter. Utongoria wa guthiururukana na wa utangataniri. KIKUYU VERSION 2 Mwaka muthiru arimi aingi nimarimire Kilimo Hai na aingi aao makigia na magetha maingi. Mwaka uyu, arimi angi aingi nimarimite Kilimo Hai.Atungati a TIST nimaingirite mutarataraini wa Helped to Help na nimagutuika ambiriria a mutaratara-ini uyu. Mbura niyurite. Arimi aingi nimahandite. Niwega umenyerere mimera yaku. Kurimira nikwabata niundu wa itumi ici: 1. Mimeera yaku nirabatara maai, unoru wa tiiri, na utheri wa riua niguo ikure iri na hinya. Mugunda waku ungikorwo na riia no ricindanire indo icio na mimera yaku. Riia nirikuhuthira unoru wa tiiri na maai maria mimera yaku irabatara. Na maumirira niati mimera yaku ndigukorwo na hinya na no yume. 2. Angikorwo mugunda waku ndurimiire, nouguciririe tutambi mugunda-ini. Tutambi no tuthukie na turage mimera yaku. O uria riia riri inini mugunda-ni waku noguo nyoka na tutambi tukunyiha mugunda-ini. Uyu niguo umithio wa kurimira mimera yaku: 

• mimera niikuraga naihenya tondu ndiracindanira unoru wa tiiri, maai na riia 

• mimera igukura iri na hinya na miraihu gwa kahinda kanini. 

• Mimera niigukinyirwo ni utheri wa riua itakuhingichwo. 

• Mimera ndiri ugwati-ini wa kugwatwo ni mirimu. 

• Mimera ni migitire kumana na ugwati wa mwaki. 

• Migunda miega yonanagia gikundi nikimenyereire migunda yao na gutuiki kionereria gia mutaratara wa TIST na kuguciriria andu aingi guuka kirorera wira wanyu. CF/ Kilimo Hai: kahinda ga kurimira Mugunda wa mbembe cia CF murimire wega Mugunda wa mbembe utari murimire KIKUYU VERSION 3 Ikundi nini cia TIST nimakoragwo na utongoria wa guthiururukana, utongoria uyu ni riria mumemba owothe akoragwo na kamweke ga gutongoria na gutuika muteithiriria wa mutongoria. Gutikoragwo na mutongoria wa mumwe na mawira magayanagwo ni andu oothe. Ikundi irauga ati utongoria uyu wina mawega ta maya:

 • Omundu niakoragwo na njira ciake cia mwanya cia gutongori na iheo mwanya na kwa uguo andu magathoma kuma kuri aria angi utongoriaini. 

• Angikorwo nitunyitaniire, ona aria metigagira gutongoria no magie na umiriru wa gutongoia na kugia na uhoti ucio. 

• Utongoria uyu niunyihagia stress ciagukorwo ni mundu umwe wihokeirwo utongoria. Gutiri mundu wagiriirwo ni kurekererio wira arii wiki. 

• Mathina ma kwenda kuiiguo uri wiki ni makunyiha tondu omundu ari na mwanya wake wa gutongoria. O ikundi ikihuthagira utongoria wa guthiururukana, nikwagiriire mutongoria na munini wake makorwo mari atongoria a gutungatana. Mutongoria wa gutungatana akoragwo na kii? 

• Mutongoria agiriirwo kwinyihia, kugia na wetereri, mundu wa gwitikira na mwihokeku.

 • Mutongoria agiriirwo gwitikira na gutiia amemba atekurora uria mundu ekaga ari nja ya gikundi. 

• Mutongoria ndagiriirwo kwaria muno no agiriirwo kureke andu marie na magie na kamweke ga kwiyaria. 

• Mutongoria agiriirwo guthikiriria wega na kuhe mundu hinya auga kaundu. 

• Heana kamweke ga gucoika ciuria mere ya wee gucokia kana kuhena mawoni maaku. 

• Ona angikorwo niuui macokio, eterera andu mambe maranirie. Mundu angiuria kiuria, eterera amemba aria angi mariririe. Kwa muhiano nouge “kiuria kiega” na uria aria angi mareciria atia. Kiria gikundi giaku kirabatara kuhuthira utongoria wa guthiururuka. 

• gikundi gitikanirie utongoria niwaguthiururukana.

• Thndeka list ya amemba na wambiririe nathi. Munini wa mutongorie agakorwo ari mutongoria mucemanio ucio ungi na mundu ucio ungi akorwo ari mutongoria. 

• Mucemanio ugithira, aria magakorwo mari mutongoria na munini wake mamenyithio. 

• Nengerana indo cia guthomithania kuri mutongoria uria ugucoka

 • Omundu wothe agie na mweke wa gutongoria na gutuika munini wa mutongoria. 

• Angikorwo mumemba niagwitigira gutongoria, noarekwo agatongoria muico-ini niguo akorwo agia na umiriru kumana na aria angi.

 • Mutongoria uria uriho agiriirwo kugiririria mundu umwe kwaria muno ndereti-ni

 • Ririkana gweterera andu marie mbere ya uritie ciuria. 

• Geria gukurana iheo mwanya mwanya na gwikira hinya maunduini maria mundu ekaga wega.

 • Ririkana kuheana rugano rwaku maundu maria ungihota na maria utangihota. Kiria urabatara kugia niguo utuike mutongoria wa kwirutira. 

• Koragwo ugicaria njira cia uria ungitongoria andu aaku. 

• Rora iheo iria amemba menacio na ucicagure.

 • Thikiriria makiria ma uria uraria. 

• Woria kiuria, eterera ndugacokie wee mwene. 

• Gia na wetereri.

 • He gitio mundu uria mungikorwo na mawoni ngurani. 

• Itikira mawoni ma andu utakumenereria kana gutua ciira mbere. 

• Ndukariririe itikira nginya mawoni maria matari na bata. TIST: Utongoria wa guthiururukana. TIST: utongoria wa gutungatana KIKUYU VERSION 4 Thayo A Youth Group: kuruta wira na hinya niundu witu na njiaro iguuka. Mwandiki: Joseph Thitai Ithui,Thayo a Youth Group, TIST No. 2007KE172 tukoragwo Laikipia East. Turi thiini wa cluster ya Matanya ofici-ini ya Lamuria na tukoragwo turi amemba 6. Mbere ya tuingirite TIST waka wa 2006, nitweyandikithitie na Ministry ya Social Services. Kiari gikundi kinene. TIST nimatwirire tugie na ikundi nini na kwa uguo tukigayania maita meri; Thayu A na Thayu B. Thayu B niyaheirwo No. 2006KE 173. Nituteithikite muno turi thiini wa TIST. Niturehoka guteithiriria angi kuingira TIST kuhitukira ikundi nini. Mworoto witu ni kuhanda miti ya gutura na yaguthondeka mbeca na ningi . kuhe ciana ciitu ta kiheo kana igai Nitubangite kugia na tuta nene. Thiini wa TIST nitugite na uugi wa kumenyerera tuta.Thirikari iitu niituteithitie na mbegu na maratathi makihandira mit. Nitubangite ningi kegia na mutaratara wa kuriithia bmuri nakwa uguo guteithiriria guthondeka mbeca. Niturahinyiriria andu anini marute wira me hamwe ikundi-ini tondu urumwe ni hinya. Thiini wa TISTtuthomaga hamwe, tugateithania na tugakura hamwe. Miti: kihumo kia muoyo. Mwandiki; David Mawira Mbere ya irima cia Alps, nginya irima cia Ruwenzori, Miti ihumbirite na ikehanda wega, Njuui na ithima ithundukite irimaini, Nyamu ikeririria uthaka wa miti, Athuri magatega, atumia magataha maai ma kunyua, Miti ni kihumo kia muoyo. Mbere ya irima cia Kilimanjaro, nginya mwena wa irathiro wa Mt Kenya, Miatu irugamite migunda-ini mithaka, Nyamu cia githaka ikahorera ikenete, Matunda ni maingi ma andu na ma nyamu cia githaka, Mugunda-ini uuki ni muingi Gikundi kinini kia Ntua Beekeepers A, B na C thiini wa Cluster ya Kairuni magethaga uuki kwa uingi. Miti ni kihumo kia muoyo. Rungu rwa muti wa mugumo hari handu hatheru. Hari maithe maitu ma teme mahoyagira na kurutira magongona, Rungu rwa muti wa mugumo, thiini wa cluster ya Kirindini, ikundi nini niciarihirwo ho. Makiria ma Ksh 200,000 ciathire kuri arimi, Marihi mathondekaga miikarire,

 Miti ni kihumo kia muoyo. Rora, ikundi nini nicikurite. Carbon ikaninwo na kuigwo mitiini na mahutiini, Arimi makarihwo, na mageterera kurihwo na Carbon tones. Ugima wa mwiri ukagira, nyoni cikaina tondu miti ni kihumo kia muoyo. Miti ni kihumo kia muoyo. KIKUYU VERSION 5 Kuma muthia wa mwaka muthiru, Mbeere TIST Social Enterpreneurs(TSEs) makoretwo makiruta wira na hinya guthomithia aria mari na wendi kuingira TIST. Twambiriirie Mbeere ya muhuro, Riakano Location kuria turi na Cluster igiri, Nthingini cluster na Kilia cluster. Anagutuika kundu kuu ni dry, TIST kuhitukira Mbeere TSEs, makoretwo makionereria arimi na andu angi kugia na nursery na kurima Kilimo Hai. Ikundi nicihotete kugia na tuta ana mbura yagite kuura mwena ucio. Ikundi nini nyingi nicingirite cluster ya Nthingini. Mweri uukite baseline ingi nicigwikwo thiini wa cluster ya Kilia. Ikundi nini ciihokaga boreholes kugia na maai. Kahinda gaka, riria kuri na riua inene, niharitu kuri o gutaha maai ma kuhuthira micii na ma kuhe mimera. Ona kuri ouguo, arimi aiingi nimathomire mucemanioini wa cluster njira cia ku recycle maai. Ukihuthira njira huuthu, riu ni mathondekaga maai mari na giko makihuthira muhu na kuhuthira kuhe mimera. Niundu wa uu, arimi aingi mari na mimera ya maembe tuta-ini ciao. Mimera iyo niireka wega muno kundu kuu. Muthemba uria ungi ureka wega mwena ucio ni Acacia Casemea, uria uikaine mwena ucio ta Kioko wa Mwavi, uria utuanitio na mundu uria wa urehire kuu. Maundu maria mangi mathiaga na mbere kuu nit a guthondeka maturubari, gaka niko kaundu karia kamaheaga mbeca, maturubari mendagio kuri andu o akuu. Mbeere TSEs nimathiite na mbere kurutithania wira na atongoria a kuu na athani a matura, District Forest Officer, agriculture Officers and Catholic Relief Services (CRS), guteithiriria arimi gukuria matura maao. Progress ya ikundi nini cia TIST thiini wa Mbeere TSE area. By Josphat Ndirangu. KIKUYU VERSION 6 Quantifiers -

 Atari a miti Ruta wira na hinya wone miti niyatarwo, tracks nicioyuo na mbica niciahurwo na uhoro wa baseline niwoywo na uhoro wothe gwikirwo mutamboini wa oalm na njira njega. Mekaga uu matongoretio ni TIST Values. No uriweciria uria kungihana mangiaga gutongorio ni Values ici? Athomithania maheanaga uhoro mukinyaniru kuri ikundi nini micemanio-ini ya cluster, Mathomithanagia TIST values, uhandi wa miti na tuta, Kilimo Hai, Energy Saving Stove, HIV & AIDS na mangi maingi na mekaga uu matongoretio ni TIST values No uriweciria uria kungihana mangiaga gutongorio ni Values ici? Auditors moyaga uhoro uria unganitio ni quantifiers kuma website, Na makarora wega kana uhoro ucio uri na uigiririku na uuma, Mekaga uu matongoretio ni TIST values, No uriweciria uria kungihana mangiaga gutongorio ni Values ici?

 TIST Leadership Council maikaraga thi, makaririria maundu maria mangiteithia family ya TIST Makaheana maundu maria meru kuri quantifiers na guthondeka seminars na mangi maingi Mekaga uu matongoretio ni TIST values, No uriweciria uria kungihana mangiaga gutongorio ni Values ici? Gitumi kia TIST values ikorwo na bata muno. Mwandiki: Eunice Wambui TIST US Team maikaraga thi, makaririria maundu maria mangiteithia family ya TIST, Makaheana marihi kuri ikundi nini. Makaheana uteithio kuri Kenya, Uganda, Tanzania na India. Makambiriria mitaratara tai no mabururi-ini ma Honduras na Nicaragua, makaheana maundu meru na mangi maingi. Mekaga uu matongoretio ni TIST values, No uriweciria uria kungihana mangiaga gutongorio ni Values ici? Ikundi nini ihandaga miti na kuiga Record ya miti yao, kumenyerera Tuta na kilimo Hai. 

Magathii micemanio ya cluster . magathondeka mibango ya TIST na mangi maingi. Mekaga uu matongoretio ni TIST values, No uriweciria uria kungihana mangiaga gutongorio ni Values ici? Iini, turi ngurani maundu-ini matiganite no tugakorwo na kaundu kamwe karatunyitithania “TIST VALUES” Kwoguo niugwitikania nanii ati ruhonge rumwe rungihaguka. Ithuothe nituahaguka kwa uguo twagiriirwo kunyitirira TIST Values. TIST niituthomithitie TIST Values ta Wihokeku, utheri, ukinyaniru, uigiririku na utongoria wa kwirutira. Angikorwo mundu ndakurumirira values ici reke aume family na thayu na ndakarie uru.